Điểm mới về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất từ ngày 01/8/2024

1. Điểm mới về nguyên tắc, nội dung phương pháp lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất từ 01/8/2024

Luật Đất đai 2024 đã được xây dựng và hoàn thiện nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và đảm bảo quốc phòng, an ninh trong bối cảnh đất nước không ngừng đổi mới. Một trong những điểm nhấn quan trọng của luật này là việc đổi mới quy trình, nội dung, cũng như phương pháp lập quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Theo quy định của Luật Đất đai 2024, việc lập quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất phải tuân thủ chặt chẽ nguyên tắc và mối quan hệ giữa các loại quy hoạch. Điều này đảm bảo sự đồng bộ, hài hòa giữa quy hoạch sử dụng đất và các loại quy hoạch khác, theo đúng tinh thần của Luật Quy hoạch 2017. Sự thống nhất trong hệ thống quy hoạch là yếu tố cốt lõi nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên đất đai, đảm bảo sự cân đối giữa các nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được lập ở ba cấp: cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện. Mỗi cấp quy hoạch có vai trò, nhiệm vụ cụ thể, nhưng đều hướng đến mục tiêu chung là hỗ trợ thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững; đồng thời bảo đảm quốc phòng, an ninh, ứng phó với biến đổi khí hậu, và quản lý tài nguyên đất đai hiệu quả.

Luật Đất đai 2024 đưa ra nhiều đổi mới trong nội dung lập quy hoạch sử dụng đất. Cụ thể, quy hoạch sử dụng đất không chỉ tập trung vào các chỉ tiêu phân bổ diện tích đất mà còn kết hợp chặt chẽ với việc định hướng không gian, phân vùng sử dụng đất và hệ sinh thái tự nhiên. Điều này phản ánh cách tiếp cận hiện đại và toàn diện hơn trong việc quản lý đất đai, đảm bảo khai thác tài nguyên đất đai hiệu quả mà không làm ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Việc kết hợp giữa chỉ tiêu sử dụng đất và phân vùng không gian cũng cho phép quản lý đất đai theo hướng bền vững hơn. Các vùng đất được quy hoạch phải phù hợp với đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội của từng khu vực, đồng thời phải đảm bảo yếu tố cân bằng sinh thái. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Một điểm mới nổi bật trong Luật Đất đai 2024 là việc bổ sung các quy định về xây dựng và cập nhật dữ liệu quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp vào cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai. Điều này cho thấy sự chú trọng đến việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai. Cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai không chỉ giúp quản lý thông tin quy hoạch sử dụng đất một cách khoa học, minh bạch mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý trong việc tiếp cận thông tin. Hệ thống này còn đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát, đánh giá quá trình thực hiện quy hoạch, đảm bảo việc sử dụng đất được quản lý chặt chẽ và hiệu quả.

Những đổi mới trong Luật Đất đai 2024 thể hiện rõ mục tiêu hướng đến sự phát triển bền vững và cân bằng trong quản lý đất đai. Quy định mới không chỉ đảm bảo sự minh bạch, khoa học trong quy trình lập và thực hiện quy hoạch, mà còn tạo nền tảng pháp lý vững chắc để phát huy tối đa giá trị sử dụng đất. Đồng thời, việc chú trọng đến yếu tố bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu cũng là minh chứng cho cam kết của Việt Nam trong việc phát triển bền vững.

2. Bổ sung nội dung trong kế hoạch sử dụng đất cấp huyện

Từ ngày 1/8/2024, Luật Đất đai 2024 chính thức có hiệu lực, mang đến nhiều đổi mới quan trọng trong quản lý và sử dụng đất, đặc biệt là quy định liên quan đến kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện. Những sửa đổi này không chỉ giúp giảm bớt thủ tục hành chính mà còn tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc triển khai các dự án đầu tư.

Một trong những điểm nổi bật của Luật Đất đai 2024 là sự đơn giản hóa nội dung lập kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện. Theo đó, không còn yêu cầu bắt buộc phải lập bản đồ kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện như quy định trước đây. Quy định mới này không chỉ giảm bớt gánh nặng hành chính cho các cơ quan quản lý mà còn rút ngắn thời gian thực hiện các thủ tục liên quan. Việc bỏ yêu cầu lập bản đồ giúp giảm thiểu các bước xử lý phức tạp, tạo điều kiện để các địa phương tập trung nguồn lực vào việc triển khai và giám sát kế hoạch sử dụng đất một cách hiệu quả hơn.

Đáng chú ý, Luật Đất đai 2024 đã bổ sung quy định mới cho phép một số dự án chưa được đưa vào kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện vẫn có thể triển khai mà không cần bổ sung vào kế hoạch. Đây là bước tiến quan trọng, tháo gỡ nhiều vướng mắc trong thực tiễn triển khai các dự án đầu tư. Các trường hợp được phép thực hiện bao gồm

- Dự án có quyết định đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư công:

Những dự án thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, người đứng đầu Bộ, cơ quan trung ương hoặc Hội đồng nhân dân cấp tỉnh sẽ được thực hiện mà không cần phải bổ sung vào kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện. 

- Dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP):

Các dự án đã có quyết định phê duyệt đầu tư theo quy định của pháp luật về PPP thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, người đứng đầu Bộ, cơ quan trung ương hoặc Hội đồng nhân dân cấp tỉnh cũng được triển khai ngay. Điều này khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân trong các dự án đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội một cách linh hoạt.

- Dự án có quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư:

Các dự án đã được phê duyệt chủ trương đầu tư, đồng thời chấp thuận nhà đầu tư hoặc có quyết định chấp thuận nhà đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư sẽ không bị ràng buộc bởi kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện. Quy định này tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, đảm bảo tiến độ thực hiện các dự án đã được phê duyệt.

- Dự án phục vụ cho việc thu hồi đất theo quy định tại khoản 3 Điều 82 Luật Đất đai 2024:

Những dự án liên quan đến việc thu hồi đất để thực hiện các công trình công cộng, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng sẽ được triển khai ngay mà không cần điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện.

Những thay đổi trong Điều 67 của Luật Đất đai 2024 mang ý nghĩa lớn trong việc cải thiện tính minh bạch, linh hoạt và hiệu quả trong quản lý sử dụng đất. Việc đơn giản hóa các yêu cầu lập kế hoạch không chỉ giúp giảm bớt áp lực hành chính mà còn rút ngắn thời gian xử lý thủ tục, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án đầu tư. Đồng thời, các trường hợp dự án không cần bổ sung vào kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện được xác định rõ ràng, giúp tháo gỡ những khó khăn về pháp lý trong thực tiễn. Quy định này không chỉ đảm bảo tính khả thi của các dự án lớn mà còn tạo điều kiện để các địa phương thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế.

3. Bổ sung quy định về quyền của người sử dụng đất trong các khu vực quy hoạch

So với Luật Đất đai 2013, Luật Đất đai 2024 đã bổ sung và hoàn thiện đáng kể các quy định về tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Điều này không chỉ tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý đất đai mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất, đặc biệt trong các khu vực thuộc quy hoạch hoặc kế hoạch sử dụng đất. Điều 76 Luật Đất đai 2024 là minh chứng rõ nét cho sự đổi mới này, với các điểm nổi bật dưới đây.

Theo quy định mới, khi quy hoạch sử dụng đất đã được công bố công khai nhưng chưa có kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện, người sử dụng đất vẫn được tiếp tục sử dụng đất và thực hiện đầy đủ các quyền của mình theo quy định của Luật Đất đai 2024.  Người sử dụng đất không còn phải đối mặt với tình trạng bất định về pháp lý và có thể yên tâm duy trì hoạt động sử dụng đất của mình.

Với các diện tích đất nằm trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện phải thu hồi hoặc chuyển mục đích sử dụng đất, Luật Đất đai 2024 quy định người sử dụng đất vẫn được thực hiện các quyền của mình, tuy nhiên có những giới hạn nhất định. Cụ thể:

• Không được xây dựng mới nhà ở, công trình hoặc trồng mới cây lâu năm.
• Người sử dụng đất chỉ được xây dựng công trình theo giấy phép xây dựng có thời hạn hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở, công trình hiện có theo quy định của pháp luật về xây dựng và các pháp luật liên quan.

Quy định này không chỉ tạo điều kiện cho người sử dụng đất tiếp tục khai thác giá trị đất đai mà còn giảm thiểu những bất cập trong việc quản lý, đặc biệt với các dự án chưa thể triển khai ngay.

Theo quy định mới, nếu diện tích đất đã được xác định trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện mà sau 02 năm liên tục chưa có quyết định thu hồi hoặc chưa được phép chuyển mục đích sử dụng đất, cơ quan có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện phải xem xét, đánh giá để điều chỉnh, hủy bỏ hoặc công bố công khai việc điều chỉnh, hủy bỏ. Điều này là một cải tiến quan trọng so với Luật Đất đai 2013, vốn yêu cầu thời hạn lên đến 03 năm. Việc rút ngắn thời gian xuống 02 năm không chỉ tăng cường trách nhiệm của cơ quan quản lý mà còn bảo vệ quyền lợi của người sử dụng đất, tránh tình trạng đất đai bị "treo" quá lâu, gây lãng phí và ảnh hưởng đến đời sống người dân. 

Nếu cơ quan có thẩm quyền không thực hiện việc điều chỉnh, hủy bỏ hoặc không công bố công khai thông tin về các thay đổi, người sử dụng đất sẽ không bị hạn chế quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật. 

Luật Đất đai 2024 quy định rõ trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc rà soát, xử lý và công bố thông tin liên quan đến kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện. Hằng năm, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phải:

• Tổ chức rà soát, xử lý và công bố công khai các thông tin về thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, điều chỉnh, hủy bỏ việc thu hồi hoặc chuyển mục đích sử dụng đất trên trang thông tin điện tử của tỉnh.
• Gửi thông tin đến Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân cấp huyện và xã để đảm bảo sự phối hợp đồng bộ và nhất quán trong quản lý.

Việc công khai thông tin không chỉ tăng cường tính minh bạch mà còn giúp người dân dễ dàng tiếp cận và nắm bắt được các thông tin quan trọng liên quan đến đất đai của mình. Điều này khẳng định vai trò chủ động của cơ quan quản lý nhà nước trong việc minh bạch hóa quá trình quản lý đất đai.

4. Thẩm quyền thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có sự thay đổi

Luật Đất đai 2024 đã có những sửa đổi, bổ sung quan trọng về thẩm quyền thẩm định quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, bảo vệ tài nguyên đất đai, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý đất đai cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện. Những quy định mới này không chỉ làm rõ các nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thẩm định mà còn góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng trong công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại từng cấp hành chính.

Một trong những điểm mới đáng chú ý trong Luật Đất đai 2024 là sự thay đổi trong việc xác định cơ quan thẩm định quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia. Theo Điều 71 của Luật Đất đai 2024, Thủ tướng Chính phủ sẽ quyết định thành lập Hội đồng thẩm định kế hoạch sử dụng đất quốc gia, thay vì việc thành lập Hội đồng thẩm định quy hoạch sử dụng đất quốc gia như quy định trong Luật Đất đai 2013.

Bộ Tài nguyên và Môi trường tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong quá trình thẩm định kế hoạch sử dụng đất quốc gia, với nhiệm vụ hỗ trợ Hội đồng thẩm định trong công tác này. Quyết định mới này thể hiện sự tập trung quyền lực vào cơ quan trung ương, giúp đảm bảo sự thống nhất trong công tác lập và thẩm định kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước, đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia trong việc quản lý và sử dụng tài nguyên đất đai.

Luật Đất đai 2024 là sự tăng cường thẩm quyền của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc thẩm định quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh. Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm thành lập Hội đồng thẩm định quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh và giao các đơn vị thuộc Bộ giúp Hội đồng này trong quá trình thẩm định. Việc phân cấp này giúp giảm bớt thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho các tỉnh thành trong việc triển khai các kế hoạch sử dụng đất một cách hiệu quả.

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ thành lập Hội đồng thẩm định kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh đối với các thành phố trực thuộc Trung ương không phải lập quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh. Thay vì chỉ thẩm định quy hoạch, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ có trách nhiệm thẩm định cả kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh trong các trường hợp không yêu cầu lập quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh. Ngoài ra, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cũng có thẩm quyền thành lập Hội đồng thẩm định quy hoạch sử dụng đất cấp huyện. Đây là một điểm mới so với quy định cũ, giúp tăng cường tính tự chủ và linh hoạt trong công tác quản lý đất đai ở cấp tỉnh và cấp huyện, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương.

Luật Đất đai 2024 cũng đưa ra quy định về việc giao các cơ quan quản lý đất đai ở cấp tỉnh và cấp huyện giúp các Hội đồng thẩm định trong quá trình thẩm định quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất. Cụ thể, cơ quan quản lý đất đai cấp tỉnh và cấp huyện sẽ có trách nhiệm hỗ trợ Hội đồng thẩm định trong việc đánh giá, phân tích các yếu tố liên quan đến quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất. 

Những điểm mới này thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc nâng cao năng lực quản lý đất đai, bảo đảm quyền lợi của người dân và các tổ chức, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Điều này sẽ là nền tảng vững chắc để các cơ quan quản lý đất đai ở các cấp thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ và phát triển tài nguyên đất đai trong bối cảnh ngày càng nhiều thách thức về dân số, môi trường và nhu cầu phát triển.

5. Tăng cường tính công khai, minh bạch trong lập quy hoạch sử dụng đất

Trong bối cảnh đất đai luôn là một trong những nguồn tài nguyên quan trọng nhất đối với sự phát triển của quốc gia, việc quản lý và sử dụng đất đai hợp lý không chỉ giúp thúc đẩy nền kinh tế mà còn bảo vệ quyền lợi của người dân. Trước thực tế đó, Luật Đất đai 2024 đã bổ sung và chỉnh sửa nhiều quy định quan trọng để tăng cường tính minh bạch, công khai và bảo đảm sự tham gia của cộng đồng trong công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

Tại Khoản 8 Điều 60, Luật Đất đai 2024 yêu cầu bảo đảm sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội, cộng đồng và cá nhân, đồng thời phải bảo đảm công khai, minh bạch trong việc lập quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất. Trước đây, mặc dù các quy hoạch đất đai luôn có sự tham gia của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhưng quy trình này thường thiếu sự tham gia trực tiếp và rộng rãi của người dân và cộng đồng. Việc quy định rõ ràng về việc bảo đảm sự tham gia của cộng đồng sẽ giúp người dân có thể đóng góp ý kiến, phản ánh nguyện vọng và bảo vệ quyền lợi của mình trong việc sử dụng đất đai.

Công khai và minh bạch trong lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là yếu tố then chốt để bảo vệ quyền lợi của người dân và các tổ chức, đồng thời tránh các hành vi lạm dụng, lợi dụng đất đai vì mục đích cá nhân hay nhóm lợi ích. Luật Đất đai 2024 đã quy định rõ hơn về việc này, đặc biệt là trong Điều 60 và Điều 70.

Theo quy định tại Khoản 8 Điều 60, công khai và minh bạch là nguyên tắc cơ bản trong lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Điều này có nghĩa là các quy hoạch, kế hoạch phải được công khai rộng rãi để người dân và các tổ chức có liên quan có thể biết và tham gia đóng góp ý kiến. Sự công khai, minh bạch này không chỉ giúp người dân nắm bắt được các kế hoạch phát triển đất đai của địa phương mà còn tạo điều kiện cho các cơ quan chức năng và cộng đồng giám sát, kiểm tra quá trình triển khai quy hoạch.

Mặt khác, việc minh bạch quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cũng giúp các nhà đầu tư, doanh nghiệp có thể dựa trên đó để xây dựng các chiến lược kinh doanh, đầu tư hợp lý và bền vững.