Một số vai trò của tập quán trong thương mại quốc tế

1. Thế nào là tập quán thương mại?

Dựa vào quy định của Khoản 4 Điều 3 trong Luật Thương mại năm 2005, tập quán thương mại được định nghĩa là những thói quen mà cộng đồng kinh doanh trong một khu vực, lĩnh vực cụ thể hoặc trên một miền đất nào đó rộng rãi thừa nhận và thực hiện. Để được xem xét là tập quán thương mại, nó phải đáp ứng một số điều kiện quan trọng. Thứ nhất, đó phải là một thói quen phổ biến và thường xuyên áp dụng. Thứ hai, nội dung của nó phải rõ ràng để mọi người có thể hiểu và xác định quyền và nghĩa vụ của từng bên tham gia vào hoạt động đó.

Tập quán thương mại quốc tế, do đó, đóng vai trò quan trọng như một trong những nguồn luật cơ bản để điều chỉnh các hợp đồng thương mại. Điều này bởi vì tập quán thương mại quốc tế không chỉ phản ánh những thói quen phổ biến trong cộng đồng quốc tế mà còn giúp xác định quyền lợi và trách nhiệm của các bên tham gia vào giao dịch.

Tập quán thương mại quốc tế thường được phân loại thành ba loại chính:

- Tập quán có tính nguyên tắc: Đây là những tập quán được hình thành dựa trên các nguyên tắc tôn trọng chủ quyền giữa các quốc gia và sự bình đẳng giữa các dân tộc.

- Tập quán quốc tế chung: Được hiểu là những tập quán được nhiều quốc gia trên thế giới thừa nhận và áp dụng.

- Tập quán mang tính khu vực: Là những tập quán áp dụng riêng cho từng quốc gia hoặc khu vực cụ thể.

Tập quán thương mại quốc tế thường được áp dụng trong các hợp đồng kinh doanh quốc tế khi có các điều ước quốc tế liên quan, khi hợp đồng có quy định về tập quán, hoặc khi luật quốc gia mà bên lựa chọn không có quy định hoặc quy định không đầy đủ về vấn đề cụ thể.

Hiện nay, tập quán thương mại quốc tế được nhiều nước công nhận và áp dụng rộng rãi. Một ví dụ điển hình là các Điều kiện Thương mại Quốc tế (Incoterms) do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) soạn thảo. Các bản Incoterms đã được công bố và sửa đổi qua nhiều năm, và phiên bản mới nhất là Incoterms 2010, quy định các điều kiện thương mại khác nhau được nhiều quốc gia thừa nhận và áp dụng.

2. Quy định về áp dụng tập quán thương mại quốc tế

Mặc dù cả hai hệ thống pháp luật Civil Law và Common Law đều đặc biệt quan trọng với việc pháp điển hóa và xây dựng các bộ luật nhằm bao quát quy tắc cho mỗi lĩnh vực pháp luật, sự cân nhắc và áp dụng các nguồn pháp luật có sự khác biệt giữa các nước thuộc hệ thống Civil Law.

Nguyên lý chung là nguồn của pháp luật được coi là nơi chứa đựng các quy tắc và giải pháp pháp lý áp dụng cho các trường hợp tranh chấp trong tương lai. Nguồn pháp luật thường được xem là biểu hiện bên ngoài của hệ thống pháp luật. Các luật gia Việt Nam thường xem hình thức pháp luật là cách mà giai cấp thống trị sử dụng để thể hiện ý chí của mình thành pháp luật, với sự nhận thức rằng tập quán pháp, tiền lệ pháp và văn bản quy phạm pháp luật là ba hình thức lịch sử được sử dụng.

Tuy nhiên, các luật gia trên thế giới có quan điểm rộng hơn về nguồn của pháp luật, bao gồm:

- Văn bản pháp luật: văn bản lập pháp và văn bản lập pháp ủy quyền;

- Tiền lệ pháp: báo cáo pháp luật và án lệ;

- Tập quán pháp;

- Thói quen ứng xử;

- Hợp đồng giữa các bên;

- Học thuyết pháp lý;

- Lẽ công bằng.

Tập quán pháp là một trong những nguồn pháp luật không được thể hiện dưới dạng văn bản chính thức, tuy nhiên nó thường được ghi chép và tập hợp dưới dạng văn bản. Trong nhiều hệ thống pháp luật, tập quán pháp có vai trò quan trọng. Mặc dù có sự khác biệt về vai trò và ưu tiên giữa các loại nguồn pháp luật trong các hệ thống cụ thể, tập quán pháp thường được xem là một nguồn chính thức trong nhiều hệ thống pháp luật.

Trong ngữ cảnh thương mại quốc tế tập quán, nếu được áp dụng, có thể ràng buộc các bên giống như các điều khoản ngầm định trong hợp đồng. Do đó, tập quán thường được xem xét có giá trị áp dụng cao hơn so với các quy định của luật thành văn. Trong khi đó, khi xảy ra tranh chấp trong quan hệ hợp đồng, ưu tiên thường được đưa vào hợp đồng để tìm giải pháp cho tranh chấp.

3. Tập quán trong thương mại quốc tế có vai trò gì?

Trong lĩnh vực thương mại quốc tế, tập quán có thể được áp dụng khi đáp ứng các điều kiện sau: Các bên trong hợp đồng đã thỏa thuận sử dụng tập quán; Luật quốc gia mà các bên trong hợp đồng đã lựa chọn không có hoặc có nhưng không đủ để giải quyết vấn đề phát sinh; Các điều ước quốc tế có liên quan không quy định về vấn đề cụ thể.

Trong vai trò bổ trợ, tập quán không chỉ giải thích các điều khoản của hợp đồng mà còn hướng dẫn thực hiện các hợp đồng và bổ sung cho hợp đồng các điều khoản chưa được quy định hoặc quy định không cụ thể.

Tập quán thương mại, với tính chất là những thói quen, phong tục thường xuyên và nội dung tường minh, có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành quyết định xét xử, là một nguồn pháp luật phổ biến.

Tập quán không chỉ đóng vai trò bổ trợ cho hợp đồng mà còn có thể đứng độc lập làm một nguồn pháp luật, cùng với các nguồn luật khác như luật quốc gia, các điều ước quốc tế, thậm chí cả án lệ, để giải quyết mọi vấn đề phát sinh trong thương mại quốc tế. Sự kết hợp giữa các nguồn luật khác nhau nhằm bổ sung và giải quyết một cách toàn diện mọi vấn đề là cần thiết.

Mặc dù vai trò của tập quán trong quan hệ thương mại quốc tế là rất quan trọng, nhưng các bên tham gia cần thực hiện sự cân nhắc cẩn thận khi lựa chọn bộ tập quán để giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng. Với sự đa dạng của các tập quán hiện nay và nội dung phức tạp của chúng, việc nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi áp dụng là quan trọng để tránh những hiểu lầm có thể xảy ra.

Ngoài những tập quán bất thành văn như nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia và bình đẳng dân tộc, còn có những tập quán thành văn được sử dụng rộng rãi trong thương mại quốc tế của Việt Nam và các quốc gia khác. Điển hình như tập quán giao hàng (Incoterms), tập quán thanh toán (UCP 500), và các tập quán liên quan đến vận chuyển hàng hóa quốc tế, bảo hiểm... Tập quán không chỉ giúp điều tiết quan hệ dân sự và thương mại mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các nguồn pháp luật khác như văn bản quy phạm pháp luật, tiền lệ pháp, học thuyết pháp lý và lẽ công bằng. Tập quán nói chung và tập quán thương mại nói riêng đều đóng góp quan trọng vào sự phát triển của tiền lệ pháp.

Ngày nay, số lượng và mức độ nghiêm trọng của tranh chấp quốc tế đang ngày càng gia tăng, đặc biệt là trong bối cảnh sự phát triển và tăng cường các quan hệ hợp tác quốc tế. Nguyên nhân của những tranh chấp này rất đa dạng, và để giải quyết chúng, việc áp dụng luật (bao gồm cả luật nội dung và luật hình thức) cũng như các nguyên tắc quy phạm của Luật quốc tế là cần thiết.

Trong một số trường hợp, việc giải quyết tranh chấp quốc tế không thể chỉ dựa vào việc áp dụng Luật quốc tế hoặc các điều ước quốc tế mà còn cần sử dụng tập quán quốc tế. Điều này giúp cơ quan tài phán tiếp cận tranh chấp một cách linh hoạt và có lợi cho việc đưa ra quyết định hợp lý và công bằng.

Xem thêm: Vai trò của tập quán thương mại quốc tế trong hợp đồng thương mại

Như vậy trên đây là toàn bộ thông tin về Một số vai trò của tập quán trong thương mại quốc tế mà Công ty Luật Minh Khuê muốn gửi đến quý khách mang tính tham khảo. Nếu quý khách còn vướng mắc về vấn đề trên hoặc mọi vấn đề pháp lý khác, quý khách hãy vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến theo số điện thoại 1900.6162 để được Luật sư tư vấn pháp luật trực tiếp qua tổng đài kịp thời hỗ trợ và giải đáp mọi thắc mắc.

Nếu quý khách cần báo giá dịch vụ pháp lý thì quý khách có thể gửi yêu cầu báo phí dịch vụ đến địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn để nhận được thông tin sớm nhất! Rất mong nhận được sự hợp tác và tin tưởng của quý khách! Luật Minh Khuê xin trân trọng cảm ơn!