Nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú: Điều kiện, tiêu chuẩn là gì?

Vào ngày 26/07 mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công bố công khai danh sách những nghệ sĩ đủ tiêu chuẩn xét danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân để tiếp tục đưa lên Hội đồng cấp Nhà nước. Sau khi công bố danh sách thì nhiều người đã thắc mắc: Tại sao một số nghệ sĩ như Lê Thiện, Quốc Cơ - Quốc Nghiệp, Thoại Mỹ,...không có tên trong danh sách này, trong khi họ đều là những người nghệ sĩ có nhiều giải thưởng và được rất nhiều khán giả mến mộ, yêu quý?. Bài viết sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về điều kiện, tiêu chí để xét danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú và Nghệ sĩ Nhân dân dựa trên quy định của pháp luật:

1. Nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân là gì?

Nghệ sĩ ưu tú là một danh hiệu ghi nhận sự đóng góp về công sức, tài năng của người hoạt động biểu diễn nghệ thuật trong loại hình, ngành, nghề nghệ thuật mà họ đang theo đuổi như: hát, múa, xiếc, chèo, điện ảnh, truyền hình, kịch dân gian, nhạc kịch,...

Nghệ sĩ Nhân dân cũng là một danh hiệu mà Nhà nước trao tặng cho những người nghệ sĩ đã cống hiến công sức, trí tuệ, sự sáng tạo,...cho loại hình, ngành, nghề nghệ thuật. Người nghệ sĩ sẽ được xét tặng danh hiệu này sau khi họ nhận được danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú và đáp ứng được các điều kiện mà pháp luật quy định.

2. Điều kiện, tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú

Để đạt được danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú thì người nghệ sĩ phải thỏa mãn những điều kiện được quy định tại Điều 9 Nghị định 89/2014/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung tại khoản 2 Điều 1 Nghị định 40/2021/NĐ-CP như sau: 

Thứ nhất, người nghệ sĩ trung thành với Tổ quốc; chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; chấp hành những điều lệ, nội quy, quy chế của cơ quan, tổ chức,...

Thứ hai, người nghệ sĩ có phẩm chất đạo đức, gương mẫu trong cuộc sống, tận tâm, tận tụy với nghề; có tài năng nghệ thuật xuất sắc, tiêu biểu cho loại hình, ngành, nghề nghệ thuật; có uy tín nghề nghiệp; được đồng nghiệp và nhân dân yêu mến.

Thứ ba, thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp của người nghệ sĩ liên tục hoặc cộng dồn từ 15 năm trở lên. Đối với loại hình nghệ thuật Xiếc, Múa thì thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp được tính liên tục hoặc cộng dồn từ 10 năm trở lên. Thời gian hoạt động sẽ được tính từ thời điểm người đó tốt nghiệp tại một trường nghệ thuật chuyên nghiệp đến thời điểm xét hồ sơ xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú tại Hội đồng cấp cơ sở.

Thứ tư, người nghệ sĩ phải đạt được một trong các tiêu chí về giải thưởng như sau: 

Tiêu chí 1: Có ít nhất 02 giải Vàng quốc gia (có 01 giải Vàng là của cá nhân)

Tiêu chí 2: Có ít nhất 01 giải Vàng quốc gia và 02 giải Bạc quốc gia (01 giải Vàng là của cá nhân) 

Tiêu chí 3: Có ít nhất 03 giải Vàng quốc gia (nếu không có 01 giải Vàng là của cá nhân)

(Các giải Vàng, giải Bạc trong nước hoặc quốc tế của cá nhân hoặc của bộ phim, chương trình, vở diễn, tiết mục được quy đổi để tính thành tích cho cá nhân theo quy định tại Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định 40/2021/NĐ-CP)

Tiêu chí 4: Có những cống hiến nổi trội, tài năng nghệ thuật xuất sắc, thiếu giải thưởng theo tiêu chí 1, 2, 3 nhưng được Hội đồng các cấp thảo luận, đánh giá là trường hợp đặc biệt rồi sau đó trình lên Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định trong trường hợp cụ thể sau:

(1) người nghệ sĩ là người cao tuổi có nhiều cống hiến, đóng góp trong lĩnh vực nghệ thuật;

(2) người nghệ sĩ tích cực tham gia nhiều hoạt động phục vụ chính trị lớn của địa phương và Tổ quốc;

(3) người nghệ sĩ là giảng viên các trường đào tạo văn hóa, nghệ thuật chuyên nghiệp, đào tạo nhiều thế hệ sinh viên tham gia đạt các giải thưởng cao tại các cuộc thi nghệ thuật chuyên nghiệp quốc tế.

Từ đó, người nghệ sĩ nhận được danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú cho thấy rằng họ phải là những người vừa có tài lại vừa có đức. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã từng nói rằng: "Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó".

3. Điều kiện, tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân

Những điều kiện để đạt được danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân được quy định tại Điều 8 Nghị định 89/2014/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 2 Điều 1 Nghị định 40/2021/NĐ-CP:

Thứ nhất, người nghệ sĩ trung thành với Tổ quốc, chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp của Nhà nước, điều lệ, nội quy, quy chế của cơ quan, tổ chức, địa phương. 

Thứ hai, nghệ sĩ là người có ảnh hưởng rất rộng trong xã hội cho nên họ cần có phẩm chất đạo đức, gương mẫu trong cuộc sống. Họ tận tụy với nghề, có tài năng nghệ thuật xuất sắc, có uy tín nghề nghiệp và được đồng nghiệp, nhân dân yêu mến.

Thứ ba, người nghệ sĩ phải có thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp liên tục hoặc cộng dồn từ 20 năm trở lên. Đối với loại hình Xiếc, Múa thì thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp sẽ ngắn hơn so với những loại hình nghệ thuật khác, thời gian hoạt động được tính liên tục hoặc cộng dồn từ 15 năm trở lên.

Thứ tư, người nghệ sĩ đó đã được trao danh hiệu "Nghệ sĩ ưu tú", đồng thời phải đạt thêm một trong những tiêu chí sau:

Tiêu chí 1: Có ít nhất 02 giải Vàng quốc gia (trong đó có 01 giải Vàng là của cá nhân)

Tiêu chí 2: Trường hợp không có 01 giải Vàng là của cá nhân thì phải có ít nhất 03 giải Vàng quốc gia.

(Đối với các giải Vàng trong nước và quốc tế của cá nhân hoặc của bộ phim, chương trình, vở diễn, tiết mục được quy đổi để thành tích cho cá nhân căn cứ vào phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định 40/2021/NĐ-CP).

Tiêu chí 3: Người nghệ sĩ phải có cống hiến nổi trội, có tài năng nghệ thuật xuất sắc, thiếu giải thưởng theo tiêu chí 1 và 2 nhưng được Hội đồng các cấp thảo luận, đánh giá là trường hợp đặc biệt, trình Thủ tướng chính phủ xem xét, quyết định trong trường hợp cụ thể như: (1) Người nghệ sĩ là người cao tuổi có nhiều cống hiến, đóng góp trong lĩnh vực nghệ thuật; (2) người nghệ sĩ tích cực tham gia nhiều hoạt động phục vụ nhiệm vụ chính trị lớn của địa phương và đất nước; (3) là giảng viên tại các trường đào tạo văn hóa, nghệ thuật chuyên nghiệp, đào tạo nhiều thế hệ sinh viên tham gia đạt các giải thưởng cao tại các cuộc thi nghệ thuật chuyên nghiệp quốc tế.

Hiện nay, Nghị định 40/2021/NĐ-CP đã quy định thêm tiêu chí về giải thưởng so với Nghị định 89/2014/NĐ-CP. Ngoài tiêu chí phải có ít nhất 02 giải Vàng quốc gia thì nghị định mới đã tạo thêm nhiều cơ hội hơn cho các nghệ sĩ được xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú và Nghệ sĩ Nhân dân. Nếu họ không có 1 giải Vàng của cá nhân thì họ có thể thay thế 02 giải Vàng quốc gia của bộ phim, chương trình, vở diễn, tiết mục. Hay trường hợp người nghệ sĩ thiếu tiêu chí về giải thưởng nhưng họ có những cống hiến nổi trội, tài năng nghệ thuật xuất sắc thì Hội đồng các cấp sẽ xem xét để trình lên Thủ tướng Chính phủ.

Nhìn lại, dù người nghệ sĩ có được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú, Nghệ sĩ Nhân dân hay không thì cũng không quan trọng. Bởi quan trọng hơn hết, người nghệ sĩ tạo ra các tác phẩm không chỉ để thỏa sức sáng tạo mà còn "phục vụ" cho công chúng cùng thưởng thức. Nếu người nghệ sĩ cống hiến hết mình vì nghệ thuật thì sự cống hiến đó sẽ được công chúng đón nhận và trân trọng. Sự ghi nhận của công chúng sẽ chuyển hóa thành động lực để người nghệ sĩ cố gắng phát triển bản thân hơn trên con đường nghệ thuật mà người người nghệ sĩ đó đang đi.

Trên đây là tư vấn của chúng tôi. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác thì vui lòng liên hệ đến bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài điện thoại gọi ngay tới số điện thoại 1900.6162 để được giải đáp các thắc mắc.