Quyền và nghĩa vụ của người biểu diễn về bảo hộ quyền liên quan

1. Khái niệm quyền liên quan và quyền của người biểu diễn 

Căn cứ Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi bởi khoản 2 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2009 và được bổ sung bởi điểm a, b, d khoản 1 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022 có nêu quyền liên quan đến quyền tác giả (sau đây gọi là quyền liên quan) được hiểu là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa. 

Căn cứ theo quy định tại Điều 17 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 thì cuộc biểu diễn là đối tượng của quyền liên quan, được bảo hộ nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

+ Cuộc biểu diễn do công dân Việt Nam thực hiện tại Việt Nam hoặc nước ngoài;

+ Cuộc biểu diễn do người nước ngoài thực hiện tại Việt Nam;

+ Cuộc biểu diễn được định hình trên bản ghi âm, ghi hình được bảo hộ theo quy định tại Điều 30 của Luật này;

+ Cuộc biểu diễn chưa được định hình trên bản ghi âm, ghi hình mà đã phát sóng được bảo hộ theo quy định tại Điều 31 của Luật này;

+ Cuộc biểu diễn được bảo hộ theo điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

- Cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hoá chỉ được bảo hộ theo quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều này với điều kiện không gây ph­ương hại đến quyền tác giả. 

Người biểu diễn là các diễn viên, ca sỹ, nhạc công, vũ công và các người khác nhập vai, hát, đọc, ngâm, trình bày, hoặc biểu diễn khác các tác phẩm văn học, nghệ thuật. Khi thỏa mãn các điều kiện luật định thì người biểu diễn được hưởng các quyền đối với với cuộc biểu diễn của họ, gồm có quyền nhân thân và quyền tài sản.

2. Tầm quan trọng của việc bảo hộ quyền liên quan cho người biểu diễn 

- Bảo vệ lợi ích kinh tế của người diễn thuyết: 

Quyền liên quan đảm bảo rằng người diễn thuyết được thực sự xứng đáng với công sức và tài năng của mình. Điều này khuyến khích họ tiếp tục cống hiến và phát triển nghệ thuật. Bảo vệ quyền này giúp ngăn chặn việc sử dụng trái phép và khai thác không thành công các màn biểu diễn, từ đó bảo vệ lợi ích kinh tế của người biểu diễn.

- Thúc đẩy sáng tạo và đổi mới: 

Khi quyền liên quan được bảo vệ, người biểu diễn sẽ có động lực sáng tạo hơn. Họ cảm thấy an tâm và có động lực để bắt đầu thời gian và công sức vào việc cải tiến kỹ năng và tạo ra những tác phẩm nghệ thuật mới. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng nghệ thuật mà còn thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp giải trí.

- Bảo vệ quyền lợi tinh thần: 

Ngoài lợi ích kinh tế, quyền liên quan còn bảo vệ quyền lợi tinh thần của người biểu diễn. Họ đã được công nhận là tác giả của màn biểu diễn và được tôn vinh đối với các sản phẩm nghệ thuật của chính mình. Điều này giúp duy trì danh dự và uy tín của người biểu diễn trong ngành công nghiệp.

- Tạo môi trường công bằng và minh bạch: 

Việc bảo hộ quyền liên quan đảm bảo rằng mọi người trong ngành công nghiệp giải trí đều phải tuân thủ các quy định pháp lý. Điều này tạo ra một môi trường làm việc công bằng và minh bạch, nơi mà người diễn thuyết có thể yên tâm rằng quyền lợi của họ sẽ được bảo vệ. Đây là yếu tố quan trọng để thu hút và duy trì các tài năng nghệ thuật.

- Thúc đẩy sự phát triển kinh tế của ngành công nghiệp giải trí: 

Ngành công nghiệp giải trí đóng góp một phần không nhỏ vào nền kinh tế. Việc bảo vệ quyền liên quan không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người biểu diễn mà còn thúc đẩy sự phát triển của toàn ngành. Khi quyền lợi của người biểu diễn được bảo vệ, giải pháp công nghiệp chuyên ngành sẽ phát triển bền vững và đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế. 

3. Quyền của người biểu diễn 

Theo quy định tại khoản 9 Điều 1 Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ 2022 thì người biểu diễn có các quyền nhân thân và quyền tài sản đối với cuộc biểu diễn, cụ thể như sau:

Quyền nhân thân đối với cuộc biểu diễn:

- Được giới thiệu tên khi biểu diễn, khi phát hành bản ghi âm, ghi hình, phát sóng cuộc biểu diễn;

- Bảo vệ sự toàn vẹn của hình tượng biểu diễn không cho người khác xuyên tạc; không cho người khác sửa đổi, cắt xén dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của người biểu diễn.

Quyền tài sản đối với cuộc biểu diễn:

Quyền tài sản bao gồm độc quyền thực hiện hoặc cho phép tổ chức, cá nhân khác thực hiện các quyền sau đây:

- Định hình cuộc biểu diễn trực tiếp của mình trên bản ghi âm, ghi hình;

- Sao chép trực tiếp hoặc gián tiếp toàn bộ hoặc một phần cuộc biểu diễn của mình đã được định hình trên bản ghi âm, ghi hình bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào;

- Phát sóng, truyền đạt đến công chúng cuộc biểu diễn chưa được định hình của mình theo cách mà công chúng có thể tiếp cận được, trừ trường hợp cuộc biểu diễn đó nhằm mục đích phát sóng;

- Phân phối, nhập khẩu để phân phối đến công chúng thông qua bán hoặc hình thức chuyển giao quyền sở hữu khác đối với bản gốc, bản sao bản định hình cuộc biểu diễn của mình dưới dạng hữu hình;

- Cho thuê thương mại tới công chúng bản gốc, bản sao cuộc biểu diễn của mình đã được định hình trong bản ghi âm, ghi hình, kể cả sau khi được phân phối bởi người biểu diễn hoặc với sự cho phép của người biểu diễn;

- Phát sóng, truyền đạt đến công chúng bản định hình cuộc biểu diễn của mình, bao gồm cả cung cấp đến công chúng bản định hình cuộc biểu diễn theo cách mà công chúng có thể tiếp cận được tại địa điểm và thời gian do họ lựa chọn. 

4. Nghĩa vụ của người biểu diễn 

Người diễn viên có các nghĩa vụ quan trọng liên quan đến quyền liên quan nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp giải trí và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Dưới đây là phân tích chi tiết về các nghĩa vụ này:

- Tuân thủ các quy định về quyền liên quan:

Người dùng phải tuân thủ các quy định pháp luật về quyền liên quan, bao gồm các quyền của tác giả, nhà sản xuất và các chủ thể quyền khác. Điều này đảm bảo rằng mọi việc sử dụng và khai thác tác phẩm đều hợp pháp và không vi phạm quyền lợi của các bên liên quan.

- Tôn trọng quyền của tác giả và nhà sản xuất:

Diễn viên cần tôn vinh quyền lợi của tác giả và nhà sản xuất. Điều này bao gồm việc không sử dụng hoặc khai thác các sản phẩm mà không được quyền chủ sở hữu cho phép. Tôn trọng quyền lợi này giúp bảo vệ sự công bằng và tạo ra động lực cho sự sáng tạo và sản xuất các sản phẩm mới.

- Bảo vệ quyền lợi của các đồng nghiệp:

Diễn viên có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi của các đồng nghiệp và những người tham gia sản xuất. Điều này bao gồm việc không xâm phạm quyền lợi của họ và chắc chắn rằng mọi người đều nhận được phần thưởng xứng đáng cho lời khuyên của mình.

- Hợp tác trong việc thực thi quyền liên quan:

Diễn viên cần hợp tác với các cơ quan quản lý và các tổ chức liên quan trong việc thực hiện quyền liên quan. Họ phải sẵn sàng cung cấp thông tin và hỗ trợ các hoạt động nhằm bảo vệ quyền lợi của các chủ thể quyền.

- Đảm bảo minh bạch và công khai trong hợp tác:

Diễn viên phải đảm bảo rằng các hợp đồng và thỏa thuận liên quan đến quyền liên quan được thực hiện minh bạch và công khai. Điều này bao gồm việc đảm bảo rằng mọi điều khoản trong đồng đều rõ ràng và công bằng, không gây bất lợi cho bất kỳ bên nào.

- Không vi phạm đạo đức nghề nghiệp:

Diễn viên phải tích lũy các quy tắc đạo đức nghề nghiệp, không tham gia vào các hành vi gian lận, sao chép bất hợp pháp hoặc các hoạt động xâm phạm quyền liên quan. Việc làm thủ công đạo đức nghề nghiệp giúp duy trì lòng tin và uy tín của ngành công nghiệp giải trí. 

5. Quy trình đăng ký bảo hộ quyền liên quan cho người biểu diễn 

Bước 1: Nộp hồ sơ

Căn cứ vào Điều 34 Nghị định 22/2018/NĐ-CP: 

Chủ sở hữu quyền liên quan trực tiếp hoặc ủy quyền cho tổ chức, cá nhân khác nộp 01 bộ hồ sơ đăng ký quyền liên quan tại Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Cục Bản quyền tác giả hoặc Văn phòng đại diện của Cục Bản quyền tác giả tại thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng). 

Lưu ý: Tổ chức, cá nhân nước ngoài có tác phẩm, chương trình biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng được bảo hộ quyền liên quan theo quy định tại khoản 2 Điều 13 và Điều 17 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 trực tiếp hoặc ủy quyền cho tổ chức tư vấn, dịch vụ quyền liên quan nộp 01 bộ hồ sơ đăng ký quyền liên quan tại Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Cục Bản quyền tác giả hoặc Văn phòng đại diện của Cục Bản quyền tác giả tại thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng).

Bước 2: Trả kết quả

Căn cứ vào Điều 52 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bởi Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022: 

Trong thời hạn mười lăm ngày làm việc, kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ, cơ quan quản lý nhà nước về quyền liên quan có trách nhiệm cấp Giấy chứng nhận đăng ký Giấy chứng nhận đăng ký quyền liên quan cho người nộp hồ sơ. 

Trong trường hợp từ chối cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền liên quan thì cơ quan quản lý nhà nước về quyền liên quan phải thông báo bằng văn bản và nêu rõ lý do cho người nộp hồ sơ. 

6. Các biện pháp bảo vệ quyền liên quan cho người biểu diễn 

Phương thức 1: Người biểu diễn tự bảo vệ quyền lợi

Điều 56 Nghị định 17/2023/NĐ-CP quy định chung về bảo vệ quyền liên quan như sau:

- Chủ sở hữu quyền liên quan trực tiếp hoặc có thể ủy quyền cho tổ chức đại diện tập thể quyền liên quan hoặc tổ chức, cá nhân khác theo quy định của pháp luật, để thực hiện và bảo vệ quyền liên quan của mình. Bên được ủy quyền có trách nhiệm thông tin công khai để các tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng liên hệ thỏa thuận về việc khai thác, sử dụng.

- Tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng có nghĩa vụ liên hệ với chủ sở hữu quyền liên quan hoặc bên được ủy quyền để thỏa thuận về việc khai thác, sử dụng theo quy định của pháp luật về quyền liên quan.

- Tranh chấp về quyền liên quan được giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự hoặc trọng tài.

Phương thức 2: Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng các biện pháp bảo vệ

Căn cứ Điều 57 Nghị định 17/2023/NĐ-CP quy định về áp dụng các biện pháp dân sự, hành chính, hình sự để bảo vệ quyền liên quan như sau:

Tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền liên quan của tổ chức, cá nhân khác thì tùy theo tính chất, mức độ xâm phạm có thể bị xử lý bằng biện pháp dân sự, hành chính hoặc hình sự theo quy định tại Phần thứ năm (Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ) Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi năm 2009, năm 2019, năm 2022) và theo quy định sau đây:

+ Biện pháp dân sự

Biện pháp dân sự được áp dụng để xử lý hành vi xâm phạm theo yêu cầu của chủ thể quyền liên quan hoặc của tổ chức, cá nhân bị thiệt hại do hành vi xâm phạm gây ra, kể cả khi hành vi đó đã hoặc đang bị xử lý bằng biện pháp hành chính hoặc biện pháp hình sự.

Thủ tục yêu cầu áp dụng biện pháp dân sự, thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp dân sự tuân theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự hoặc trọng tài.

+ Biện pháp hành chính

Biện pháp hành chính được áp dụng để xử lý hành vi xâm phạm thuộc một trong các trường hợp quy định tại Điều 211 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi năm 2009, năm 2019, năm 2022), theo yêu cầu của chủ thể quyền liên quan, tổ chức, cá nhân bị thiệt hại do hành vi xâm phạm gây ra, tổ chức, cá nhân phát hiện hành vi xâm phạm hoặc do cơ quan có thẩm quyền chủ động phát hiện.

Hình thức, mức phạt, thẩm quyền, thủ tục xử phạt hành vi xâm phạm và các biện pháp khắc phục hậu quả tuân theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi năm 2009, năm 2019, năm 2022) và pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quyền liên quan.

+ Biện pháp hình sự

Biện pháp hình sự được áp dụng để xử lý hành vi xâm phạm trong trường hợp hành vi đó có đủ yếu tố cấu thành tội phạm theo quy định Bộ luật Hình sự 2015

Thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp hình sự tuân theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự.

Như vậy trên đây là toàn bộ thông tin về Quyền và nghĩa vụ của người biểu diễn về bảo hộ quyền liên quan mà Công ty Luật Minh Khuê muốn gửi đến quý khách mang tính tham khảo. Bài viết liên quan: Hành vi nào bị coi là xâm phạm bản quyền và các quyền liên quan ?

Nếu quý khách hàng còn vướng mắc về vấn đề trên hoặc mọi vấn đề pháp lý khác, quý khách hãy vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến theo số điện thoại 1900.6162 hoặc gửi yêu cầu báo phí dịch vụ đến địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn để nhận được thông tin sớm nhất. Xin trân trọng cảm ơn!