Tại sao lại quy định những trường hợp bào chữa chỉ định?

Căn cứ theo Khoản 1 Điều 76 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015, trong các trường hợp sau đây, nếu người bị buộc tội, người đại diện hợp pháp của họ hoặc người thân thích của họ không tự mình mời luật sư bào chữa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội, thì cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền bắt buộc phải chỉ định một người bào chữa để tham gia bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người bị buộc tội. Cụ thể, các trường hợp này bao gồm:

- Thứ nhất, khi bị can hoặc bị cáo bị buộc tội về một trong những tội danh mà theo quy định của Bộ luật Hình sự, khung hình phạt cao nhất có thể áp dụng đối với tội danh này là 20 năm tù, tù chung thân, hoặc thậm chí tử hình;

- Thứ hai, khi người bị buộc tội có những nhược điểm về thể chất, dẫn đến không đủ khả năng tự bào chữa cho mình trong quá trình tố tụng; hoặc người bị buộc tội là người có những nhược điểm về tâm thần, gây ảnh hưởng đến khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của họ; hoặc người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi.

Mặc dù cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm chỉ định người bào chữa trong các trường hợp nêu trên, nhưng theo quy định tại Khoản 3 Điều 77 của Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015, người bị buộc tội, người đại diện hợp pháp của họ hoặc người thân thích của họ vẫn có quyền yêu cầu thay đổi người bào chữa nếu họ cảm thấy không phù hợp, hoặc thậm chí có thể từ chối sự tham gia của người bào chữa đã được chỉ định bởi cơ quan tiến hành tố tụng.

Để thực hiện việc bào chữa và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị buộc tội, luật sư được chỉ định bào chữa có đầy đủ quyền hạn và phải thực hiện các nghĩa vụ theo quy định tại Điều 73 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, cụ thể như sau:

Quyền của người bào chữa:

- Gặp gỡ và hỏi người bị buộc tội;

- Có mặt khi lấy lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can, và nếu được người có thẩm quyền đồng ý, luật sư có thể hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can. Sau mỗi lần lấy lời khai, hỏi cung kết thúc, luật sư có thể hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can;

- Tham gia các hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, và các hoạt động điều tra khác theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015;

- Được cơ quan tiến hành tố tụng thông báo trước về thời gian và địa điểm lấy lời khai, hỏi cung, cũng như các hoạt động điều tra khác theo quy định;

- Xem biên bản về các hoạt động tố tụng mà mình tham gia, quyết định tố tụng liên quan đến người mình bào chữa;

- Đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật; đề nghị thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế;

- Đề nghị tiến hành các hoạt động tố tụng theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015; đề nghị triệu tập người làm chứng, người tham gia tố tụng khác, và người tiến hành tố tụng;

- Thu thập, đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;

- Kiểm tra, đánh giá và trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan, và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;

- Đề nghị cơ quan tiến hành tố tụng thu thập chứng cứ, giám định bổ sung, giám định lại, định giá lại tài sản;

- Đọc, ghi chép và sao chụp các tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc bào chữa từ khi kết thúc điều tra;

- Tham gia hỏi, tranh luận tại phiên tòa;

- Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

- Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án nếu bị cáo là người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.

Nghĩa vụ của người bào chữa:

- Sử dụng mọi biện pháp pháp luật quy định để làm sáng tỏ những tình tiết chứng minh người bị buộc tội vô tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo;

- Hỗ trợ người bị buộc tội về mặt pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ;

- Không được từ chối bào chữa cho người bị buộc tội mà mình đã nhận bào chữa, trừ khi có lý do bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan;

- Tôn trọng sự thật; không được mua chuộc, cưỡng ép hoặc xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật;

- Có mặt theo giấy triệu tập của Tòa án; trong trường hợp chỉ định luật sư bào chữa theo quy định tại khoản 1 Điều 76 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, luật sư phải có mặt theo yêu cầu của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát;

- Không được tiết lộ bí mật điều tra mà mình biết khi thực hiện bào chữa; không được sử dụng tài liệu đã ghi chép, sao chụp trong hồ sơ vụ án vào mục đích xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân;

- Không được tiết lộ thông tin về vụ án, về người bị buộc tội mà mình biết khi bào chữa, trừ khi người này đồng ý bằng văn bản và không được sử dụng thông tin đó vào mục đích xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Ngoài ra, luật sư bào chữa được chỉ định cần phải xuất trình giấy tờ chứng minh theo quy định tại khoản 3 Điều 78 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.