Thực thi quyền sở hữu trí tuệ bằng công nghệ và trong lĩnh vực dân sự?

1.2 Xung đột và lựa chọn pháp luật

Do sự mở rộng của những hoạt động mang tính toàn cầu có liên quan đến quyền SHTT xét về triển vọng của hoạt động làm hài hoà trên phạm vi quốc tế thì có một lĩnh vực đòi hỏi sự quan tâm nhiều hơn, đó là tập hợp luật và vãn bân lập pháp rất khác nhau, được biết đến với tên gọi luật tư pháp quốc tế. Tập hợp luật này thể hiện vai trò khi khiếu kiện dân sự liên đói đến những bên hoặc toà án ở không chỉ một nước. Với sự toàn cầu hoá trong hoạt động kinh doanh và sự mở rộng phát triển công nghệ cũng như năng lực viễn thông, rõ ràng là khiếu kiện quốc tế đang ngày càng xây ra nhiều hơn.

Người khiếu kiện và luật sư của họ nhận thấy rằng luật của tất cả các nước đều không hoàn toàn giống nhau; hơn nữa, trong một số trường hợp luật pháp khác nhau nhiều tới mức ảnh hưởng tới kết quả của những vấn đề khiếu kiện, tuỳ thuộc vào việc nguyên đơn quyết định khởi kiện tại toà án nước nào. Vì sự khác biệt hoàn toàn này trong luật áp dụng, đang có những nỗ lực để phát triển tiếp và ở mức độ đáp ứng cao hơn các nguyên tắc về luật áp dụng, sao cho việc áp dụng luật trong bối cảnh thực thi được tốt và có thể dự liệu trước. Những vấn đề như thẩm quyền tài phán, bồi thường thiệt hại và lựa chọn luật áp dụng là tâm điểm của những sáng kiến này.

Một ví dụ về thẩm quyền tài phán, thật thú vị khi quan sát cách thức mà mới đây hãng phần mềm máy tính Novell kiện các nhà phân phối và bên ký hợp đồng với họ ở Hàn Quốc, Myung Te về xâm phạm quyền tác giả và nhãn hiệu hàng hoá. Toà án cấp quận xử vụ kiện này là toà ở Utah, Hoa Kỳ, mặc dù mọi hành vi bất hợp pháp đều xảy ra ở Hàn Quốc. Bộ phận chống hành vi chiếm đoạt của hãng Novell đã điều tra trên 2.400 vụ chiếm đoạt phần mềm trong năm 1999.

Hiện tại không có điều ước quốc tế nào về vấn đề thẩm quyền tài phán quốc tế. Đáng lưu ý đặc biệt ở đây là sáng kiến đang được triển khai thực hiện để đàm phán và cuối cùng thông qua Công ước La Hay về Quyền tài phán và Phán quyết nước ngoài trong những vụ việc dân sự và thương mại. Tại thời điểm này, sáng kiến chưa được thực hiện xong vì còn tồn tại nhiều vấn đề; tuy nhiên, có thể yên tâm mà nói rằng sự thiếu vắng những nguyên tắc quốc tế có thể tác động tiêu cực đối với hoạt động kinh tế toàn cầu, đặc biệt là trong thương mại điện tử liên quan tới tác phẩm dưới dạng số được bảo hộ theo SHTT.

1.3 Ví dụ về tác phẩm Tình yêu là điều kỳ diệu:

Ngày 22 tháng 1 năm 2001, một phán quyết lớn nhất từ trước tới lúc đó liên quan đến một bản nhạc duy nhất đã được kết luận trong một vụ kiện xâm phạm âm nhạc ở Hoa Kỳ. Ca sĩ được hâm mộ Michael Bolton đã bị kiện vì lý do bản nhạc Tinh yêu là điều kỳ diệu" rất đỗi được hâm mộ của anh ta bị nghi ngờ xâm phạm một bản nhạc do ban nhạc Isley Brothers viết trong những năm I960; hai bài hát đó trùng tên nhau. Bài hát của Bolton đã dược hâm mộ vào năm 1991; bài hát của Isley Brothers đã ăn khách vào năm 1966. Năm 1994, bồi thẩm đoàn của toà án cấp quận đã quyết định có sự xâm phạm. Toà án tối cao Hoa Kỳ đã khẳng định phán quyết của toà án cấp dưới, mặc dù không có chứng cứ về sự tiếp cận trực tiếp, nhưng Điều đó được hiểu ngầm do bài hát ăn khách của Isley Brothers được trình diễn rộng rãi trên radio; 5,4; triệu USD tiền bồi thường thiệt hại, 66% của toàn bộ khoản tiền thù lao trong tương lai thu được việc sử dụng riêng biệt và 28% từ việc sử dựng trong album có bài hát đó.

1.4 Phương án thay thế trong giải quyết tranh chấp (ADR)

Ta có thể thấy một phương thức khác của thực thi hành chính đối với quyền SHTT trong lĩnh vực đang phát triển nhanh chóng và khá hứa hẹn của ADR, đặc biệt là phương thức trọng tài. Là một phương thức giải quyết tranh chấp ít tốn kém hơn, nhanh chóng hơn và cần ít nguồn lực hơn, ADR đang nổi lên tại nhiều nơi xét xử khác nhau như một phương án rất khả thi thay thế cho khiếu kiện dân sự.

Thủ tục ADR có thể là bắt buộc hoặc tuỳ chọn và kết quả theo các thủ tục này có thể có tính rằng buộc, điển hình là trong thủ tục trọng tài, hoặc không có tính rằng buộc, như trong thủ tục hoà giải.

Một ví dụ về ADR gắn kết cụ thể với tên miền (và sự chồng lấn của chúng trong lĩnh vực nhãn hiệu, đặc biệt là nhãn hiệu nổi tiếng) là sự tham gia của Trung tâm Trọng tài và Hoà giải của WIPO trong tranh chấp về tên miền. Là một trong bốn nhà cung cấp dịch vụ giải quyết tranh chấp hiện nay theo cơ chế được thiết lập bởi Công ty đăng ký tên miền và số hiệu Internet (ICANN), một công ty đã trở thành cơ cấu hành chính đảm bảo cho Internet, WIPO đã thụ lý phần lớn các vụ việc về tên miền đã nộp đơn kiện, tức là hơn 60%.

Việc sử dụng ADR có nhiều ưu điểm tiềm tảng đối với các vấn đề, sự tồn đọng công việc, sự chậm trễ và chi phí gắn liền với khiếu kiện dân sự. ADR thường được Điều hành bởi một cơ quan hoặc cơ cấu khác với cơ quan có thẩm quyền điều hành các toà án dân sự. Vì là một lĩnh vực đang phát triển, nó sẵn sàng mang lại những lợi ích độc đáo trong việc thực thi quyền SHTT và chắc chắn sẽ lan toả rộng rãi trong tương lai của hoạt động kinh doanh toàn cầu và việc sử dụng ngày một tăng lên của quyền SHTT trong các hoạt động đó. Với các Quy tắc về hoạt động trọng tài, Quy tắc về hoạt động trọng tài nhanh và Quy tắc hoà giải, với các Điều khoản hợp đồng mẫu phù hợp với các đặc trưng cụ thể trong tranh chấp về quyền SHTT và với các cơ sở dữ liệu lớn về trọng tài viên và hoà giải viên có chuyên môn từ nhiều nước của mình, Trung tâm Trọng tài và Hoà giải WIPO sẵn sàng đóng một vai trò có hiệu quả về phương diện này.

2. Thực thi quyền sở hữu trí tuệ bằng công nghệ:

Sau nhiều năm gánh chịu tổn thất về tài chính cũng như tổn thất về uy tín đối với khách hàng, giới doanh nghiệp đã có những nỗ lực lớn để tạo ra và triển khai những biện pháp công nghệ nhằm bảo vệ các sản phẩm của mình khỏi bị làm giả, chiếm đoạt và trong nhiều trường hợp là để bảo vệ công chúng trước những bản sao gây nguy hiểm. Thực thi bằng công nghệ là phương diện đang thay đổi nhanh trong thực thi trên thế giới. Người ta hy vọng biện pháp này sẽ được sử dụng như một biện pháp thực tế và có hiệu quả, đặc biệt là trong bối cảnh thương mại điện tử. Thật vậy, các Hiệp ước về Internet của WIPO, WCT và WPPT lần đầu tiên đòi hỏi các bên tham gia phải quy định sự bảo hộ pháp lý và chế tài có hiệu quả để chống lại hành vi vô hiệu hoá các biện pháp công nghệ có hiệu quả được sử dụng bởi người có quyền.

Lĩnh vực này đang thay đổi nhanh chóng, vì tục ngữ có câu "Cái mà một người này có thể tạo ra thì người khác có thể sao chép". Điều này không chỉ đúng với sản phẩm mà còn đúng với cả biện pháp bảo hộ bằng phương tiện công nghệ, về mặt quan niệm, biện pháp công nghệ phải được thiết kế để chuyển gánh nặng rủi ro sang phía người làm hàng giả; sao cho xác xuất người làm hàng giả sẽ bị bắt, phạt tiền nặng và có lẽ cả ngồi tù nữa cao hơn/3 Quan niệm này thấm sâu vào việc thiết kế và triển khai những biện pháp công nghệ.

Để biện pháp công nghệ đạt kết quả trong vai trò được giao, chúng phải nhạy cảm về mặt chi phí là cái rốt cuộc người tiêu dùng phải gánh chịu. Nếu giá của công nghệ dùng để bảo vệ sản phẩm cao gấp đôi giá trị của sản phẩm đó thì công nghệ đó không sử dụng được; cũng tương tự như vậy, nếu biện pháp công nghệ làm gián đoạn việc phân phối bình thường của sản phẩm hoặc không thân thiện với người tiêu dùng, chẳng hạn gây trở ngại hoặc thậm chí ngăn cản việc sử dụng sản phẩm. Vì cần có những sự cần nhắc khác nhau và cần thiết này, doanh nghiệp đã hiểu rằng chỉ có thông qua sự kết hợp các biện pháp công nghệ khác nhau mới có thể bảo vệ được sản phẩm và đánh bại được những kẻ làm hàng giả.

Về cơ bản, có bốn loại biện pháp công nghệ khác nhau mà doanh nghiệp nỗ lực thực hiện để bảo vệ sản phẩm của mình và thực thi quyền SHTT và các quyền khác của mình: công nghệ quang học, công nghệ sinh học, công nghệ hoá học và công nghệ điện tử. Dưới đây là mô tả tóm tát về biện pháp quang học và điện tử.

Biện pháp công nghệ quang học về thực chất là hình ảnh và việc sử dụng ánh sáng theo những cách thức khác nhau, đã trở nên khá quen thuộc đối với các nhà sản xuất. Phổ biến nhất trong số các công nghệ này là ảnh lập thể, một cơ cấu hai chiều hoặc ba chiều thể hiện một hoặc nhiều hình ảnh và đôi khi đi kèm với sự chuyền động được mô tả trong hình ảnh (những hình ảnh) đó. Lý do chính đề ảnh lập thể trở thành công nghệ quang học được sử dụng nhiều nhất là việc sao chép khó khăn nhất, tốn kém nhất và thách thức về mặt kỹ thuật nhiều nhất. Biện pháp điện tử bao gồm: (1) dài từ tính - như những dải dùng để bảo vệ thẻ tín dụng và thẻ ngân hàng, lưu trữ khối lượng thông tin lớn dưới dạng mã hoá, có thể đọc được bằng một máy quét thích hợp. (2) Thẻ thông minh - một loại thẻ bồng nhựa có gắn một chip máy tính, lữu trữ và cung cấp, nếu việc truy cập là hợp lệ, những khối lượng thông tin lớn. Công nghệ này đắt tiền nhưng có hiệu quả và chắc chắn sẽ là một con đường dẫn tỏi việc thực thi trong tương lai. (3) Mã điện tử biến đổi tần số tín hiệu điện tử, khiến tín hiệu trở nên không thể đọc được bằng những phương tiện thông thường như máy tính, đầu CD, VCR và DVD. Chỉ có nhà sản xuất hàng hoá và người mua hợp pháp là người sở hữu hợp pháp chìa khoá cần thiết để giải mã đó.

Việc thực thi quyền thuộc bằng độc quyền sáng chế khác nhau về độ phức tạp, thời gian và chi phí, ví dụ: