Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) là gì ?

1. Khái niệm chương trình phát triển Liên Hợp Quốc

Cơ quan giúp việc của Đại hội đồng Liên hợp quốc thực hiện chương trình trợ giúp kĩ thuật và đầu tư cho các nước đang phát triển.

UNDP được thành lập theo kiến nghị của Hội đồng kinh tế - xã hội phù hợp với Nghị quyết "Thống nhất vì tiến bộ" số 2029 (XX) của Đại hội đồng Liên hợp quốc ngày 22.11.1965, trên cơ sở chương trình giúp đỡ kĩ thuật mở rộng và quỹ đặc biệt Liên hợp quốc, có nhiệm vụ phối hợp các hoạt động, lập kế hoạch hợp tác kĩ thuật được thực hiện trong hệ thống khuôn khổ Liên hợp quốc. Lãnh đạo cơ quan UNDP là Hội đồng quản lí, có nhiệm kì 3 năm. Hội đồng quản lí họp một năm hai lần. Trụ sở UNDP đặt tại Niu Yook (Mi). Việt Nam đã tham gia cơ quan này (1977).

UNDP là kênh chủ yếu và rộng lớn nhất đảm bảo giúp đỡ kĩ thuật đa phương và đầu tư cho các nước đang phát triển có thu nhập thấp. Trong hoạt động của mình, UNDP đã phối hợp với các tổ chức quốc tế và nhiều quốc gia trên thế giới.

UNDP có nhiệm vụ: chuyển giao những tài liệu và phương tiện tối thiểu cho các nước đang phát triển theo kế hoạch giúp đỡ kĩ thuật; tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng nhân lực và vật lực ở các nước được đầu tư phát triển; thúc đẩy việc đưa các chương trình phát triển của Liên hợp quốc vào chương trình phát triển chung của khu vực hoặc từng nước; trình báo cáo công tác và kiến nghị của mình trước Hội đồng kinh tế - xã hội...

2. Cơ cấu tổ chức

UNDP là cơ quan trục thuộc Đại Hội đồng Liên hợp quốc, chịu sự chi phối của Đại Hội đồng và ECOSOC. Đại Hội đồng quyết định các vấn đề chính sách lớn, ECOSOC xác định các nguyên tắc, quy chế hoạt động.v.. Người đứng đầu UNDP được gọi là Tổng Giám đốc (Admmistrator) do Tổng Thư ký Liên hợp quốc bổ nhiệm.
Cơ quan quyền lực cao nhất là Hội đồng Chấp hành (Executive Board) gồm 36 nước thành viên phân bổ theo khu vực địa lý (châu Phi - 8; Châu Á- 7; Trung Âu - 4; Mỹ Latinh và Caribê - 5; Tây Âu và các nước khác - 12), có nhiệm kỳ 3 năm. Hội đồng Chấp hành là cơ quan tối cao xem xét, phê duyệt các chương trình viện trợ cho các nước, khu vực và kiến nghị chính sách và phương hướng hoạt động của mình lên ECOSOC.

Việt Nam là thành viên Hội đồng Chấp hành nhiệm kỳ 2000-2002, đồng thời là Phó Chủ tịch Hội đồng Chấp hành năm 2000 và 2001.

3. Nguồn vốn và cơ cấu viện trợ

UNDP là tổ chức viện trợ phát triển lớn nhất hệ thống Liên hợp quốc hiện nay: Vốn của UNDP chủ yếu là nguồn đóng góp tự nguyện của các nước thành viên, các tổ chức, cá nhân. Trung bình hàng năm UNDP quản lý khoảng 2,3 tỷ USD viện trợ thông qua các nguồn vốn thường xuyên (core resources), không thường xuyên (non-core resources) và các nguồn đồng tài trợ khác (co-financing or cost-sharing resources). 90% viện trợ từ nguồn vốn thường xuyên của UNDP được dành cho các nước nghèo, nơi chiếm 90% tỷ lệ nghèo đói của thế giới hiện nay.
Viện trợ của UNDP là viện trợ không hoàn lại được thực hiện dưới dạng chương trình quốc gia có thời gian 5 năm bao gồm hầu hết các lĩnh vực và ngành kinh tế của các quốc gia. Các chương trình quốc gia được xây dựng dựa trên những ưu tiên của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và kế hoạch 5 năm của nước nhận viện trợ và các mục tiêu ưu tiên trong từng thời kỳ của UNDP. Ngân sách dự kiến viện trợ cho các chương trình của các nước nhận viện trợ do hội đồng Chấp hành UNDP thông qua. Chương trình quốc gia là khuôn khổ hợp tác của UNDP với nước nhận viện trợ. Trên cơ sở chương trình quốc gia, UNDP phối hợp với chính phủ xây dựng các chương trình dự án cụ thể. Phương thức tiếp cận để thực hiện các chương trình quốc gia của UNDP từ trước năm 2000 là tiếp cận bằng các dự án cụ thể. Nhưng kể từ năm 2000, UNDP chuyển mạnh sang phương thức tiếp cận bằng các chương trình (cụm vấn đề).
UNDP đồng thời quản lý vốn của một số quỹ khác như Quỹ Đầu tư Phát triển của Liên hợp quốc (UNCDF), Quỹ Phát triển phụ nữ (UNIFEM), Chương trình Những người tình nguyện Liên hợp quốc (UNV)...Đối tác của UNDP gồm các Quỹ và Chương trình viện trợ khác thuộc hệ thống phát triển Liên hợp quốc, các tổ chức tài chính, tín dụng quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB), Qũy Tiền tệ quốc tế (IMF), các ngân hàng khu vực và các tổ chức phi Chính phủ.

4. Tôn chỉ mục đích và hoạt động

Giúp đỡ nỗ lực của các quốc gia nhằm đạt được mục tiêu phát triển con người bền vững, bằng cách hỗ trợ các quốc gia xây dựng năng lực trong việc thiết kế và thực hiện các chương trình phát triển nhằm xoá bỏ đói nghèo, tạo công ăn việc làm và tìm phương cách mưu cầu sự sống bền vững, nâng cao địa vị của phụ nữ, bảo vệ và tái tạo môi trường, ưu tiên hàng đầu cho xoá đói giảm nghèo. Các nguồn lực của UNDP cần phải được sử dụng một cách hợp lý và có hiệu quả nhất để đem lại tác động tối đa tới sự phát triển kinh tế, xã hội của các nước nhận viện trợ.
Khuyến khích nâng cao sự tự chủ của các nước đang phát triển đối với năng lực quản lý, kỹ thuật, hành chính và những nghiên cứu cần thiết để xây dựng và thực hiện các chính sách và kế hoạch phát triển của các nước.
Hoạt động của UNDP tập trung tăng cường hợp tác quốc tế vì sự nghiệp phát triển; trợ giúp việc tăng cường khả năng quản lý quốc gia, sự tham gia rộng rãi hơn của nhân dân, phát triển khu vực nhà nước và tư nhân, sự tăng trưởng công bằng. Các chương trình và dự án hỗ trợ của UNDP được xây dựng dựa trên cơ sở các kế hoạch và ưu tiên quốc gia và các ưu tiên trong chính sách củaUNDP.
Trợ giúp của UNDP xuất phát từ yêu cầu của các chính phủ và các lĩnh vực ưu tiên của UNDP. Các lĩnh vực hỗ trợ của UNDP là: Thực hiện các nghiên cứu về chiến lược, chính sách và đưa ra các khuyến nghị; cung cấp các dịch vụ về tư vấn kỹ thuật; thực hiện các nghiên cứu khả thi, tiền khả thi; tiến hành các phân tích và đánh giá thực trạng, nghiên cứu tổng quan và xây dựng các quy hoạch tổng thể; Thực hiện các nghiên cứu đánh giá thực trạng và đưa ra các khuyến nghị về phát triển tổ chức và thiết chế, nghiên cứu đánh giá các chính sách, luật lệ và quy chế có tác động đến việc thực thi thiết chế, hỗ trợ trong việc phân tích và phát triển, và lắp đặt các hệ thống quản lý như lập kế hoạch, thông tin, báo cáo lập ngân sách, kế toán... Đào tạo về khoa học kỹ thuật, quản lý, nghề nghiệp, kỹ năng chuyên môn. Trao đổi thông tin và tổ chức tham quan, khảo sát, hội thảo và tập huấn; Hỗ trợ nghiên cứu về phát triển và thực hiện các sắp xếp về tổ chức để đáp ứng chức năng, nhiệm vụ được giao. Giúp đánh giá và xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan có liên quan trong công tác quản lý; Hỗ trợ chuyển giao công nghệ phù hợp, khuyến khích và giúp đỡ phát triển năng lực công nghệ quốc gia. Trợ giúp việc thiết lập và nâng cấp các phương tiện vật chất và trang thiết bị.
Từ năm 2000, UNDP chuyển mạnh theo hướng tư vấn vi mô các vấn đề về thể chế, chính sách cũng như tăng cường năng lực tập trung cho các hoạt động hỗ trợ các nước đang phát triển thực hiện tám Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ và xoá đói giảm nghèo. Các dự án trợ giúp kỹ thuật và tăng cường năng lực của UNDP cũng ngày càng gắn với hỗ trợ xây dựng các chính sách phục vụ phát triển của các nước nhận viện trợ.

5. Phương hướng hoạt động

Trong thời gian tới, UNDP sẽ tiếp tục tập trung phát huy bốn ưu tiên để giúp UNDP chuyển mạnh theo hướng tư vấn vĩ mô: thực hiện tám Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ; hoạt động có hiệu quả và phát triển nguồn nhân lực, phát triển công nghệ thông tin. Đồng thời, sẽ bổ sung thêm hai ưu tiên khác là: ủng hộ nỗ lực cải tổ Liên hợp quốc của Tổng Thư ký;cải thiện nguồn tài chính hiện có cụ thể:
Về các Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ (MDG): UNDP sẽ tập trung: a) Đạt được những kết quả tại cấp độ quốc gia:UNDP giữ vững tốc độ hiện nay và tiếp tục tăng cường quá trình báo cáo MDG, các sản phẩm và các bước đi tiếp theo để các báo cáo MDG trở thành một công cụ thúc đẩy phát triển; b) Phối hợp với các tổ chức Liên hợp quốc tại quốc gia nâng cao nhận thức về MDG trong hệ thống Liên hợp quốc và trên thế giới; c) Tăng cường năng lực theo dõi và phân tích sử dụng quy định của MDG; d) Thúc đẩy phương thức điều hành quốc gia bằng cách giúp quốc gia bày tỏ những ưu tiên của mình trong quá trình tư vấn và cung cấp thông tin cơ bản giúp tất cả các bên có thế tham gia có ý nghĩa vào quá trình tư vấn; e) Hợp tác với Ngân hàng Thế giới và các ngân hàng phát triển khu vực; f) Sắp xếp các chương trình và chính sách để thể hiện tầm quan trọng của nhiệm vụ mới của UNDP về MDG.
Ngăn chặn khủng hoảng và tái thiết sẽ là mục tiêu được quan tâm đặc biệt trong thời gian tới. UNĐP sẽ tăng cường năng lực của các nhân viên, vận động các nhà tài trợ, và đảm bảo việc phân phối các dịch vụ xã hội cơ bản.
Trong lĩnh vực hoạt động có hiệu quả và phát triển nguồn nhân lực, UNDP sẽ tập trung vào tính thống nhất của kế hoạch hành động, đánh giá tính khả thi của chương trình. Với các cơ sở hạ tầng cơ bản đã có, trọng tâm hoạt động sẽ được chuyển sang phát triển các nội dung bổ sung cho các sản phẩm và dịch vụ sáng tạo và nhạy bén hơn mà các văn phòng quốc gia có thể đóng góp cho các kế hoạch ưu tiên quốc gia. UNDP sẽ mở rộng mạng lưới toàn cầu để các khách hàng từ bất cứ đâu, bên trong UNDP, tại các quốc gia các tổ chức Liên hợp quốc và cộng đồng phát triển, đều có thể hưởng lợi từ kiến thức, tri thức, và các kinh nghiệm.
Về cải tổ Liên hợp quốc, UNDP sẽ tích cực hỗ trợ nỗ lực của Tổng Thư ký nhằm cải tổ Liên hợp quốc. Một số hoạt động chính gồm đơn giản và hài hoà hoá các mô hình thực hiện chương trình của các tổ chức Liên hợp quốc tại quốc gia để tăng hiệu quả viện trợ và sự hợp tác, giảm chi phí giao dịch cho các đối tác.
Về nguồn tài chính, UNĐP sẽ tiếp tục sắp xếp các chương trình toàn cầu và quốc gia phù hợp với các lĩnh vực hoạt động, quá trình hoạt động, nguồn huy động tài chính. Những khoản đầu tư cho UNDP thông qua các kế hoạch công tác sẽ được thể chế hoá.