Có thể đại diện cho người bị tâm thần khi mua bán đất được hay không?

1. Có thể đại diện cho người bị tâm thần khi mua bán đất được hay không?

Căn cứ vào quy định tại Điều 22 của Bộ luật Dân sự 2015, người sẽ bị coi là mất năng lực hành vi dân sự khi thỏa mãn các điều kiện sau đây:

- Người đó bị bệnh tâm thần hoặc mắc một loại bệnh khác mà không thể nhận thức và làm chủ được hành vi của mình.

- Sự tuyên bố về việc mất năng lực hành vi dân sự được đề xuất bởi người có quyền hoặc lợi ích liên quan, hoặc bởi một cơ quan, tổ chức có liên quan.

- Quyết định về tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự được Tòa án đưa ra, dựa trên kết quả giám định pháp y tâm thần của các chuyên gia y tế, bác sĩ.

Theo khoản 2 của Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải được thực hiện bởi người đại diện theo pháp luật. Người đại diện theo pháp luật được quy định tại Điều 136 Bộ luật Dân sự 2015 bao gồm:

- Cha mẹ đối với con chưa thành niên.

- Người giám hộ đối với người được giám hộ. Trường hợp người có khó khăn trong việc nhận thức và làm chủ hành vi, người giám hộ sẽ đóng vai trò là người đại diện theo pháp luật, nếu được Tòa án chỉ định.

- Người được chỉ định bởi Tòa án trong trường hợp không xác định được người đại diện trong hai trường hợp trên.

- Người được chỉ định bởi Tòa án đối với người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.

Vì vậy, người giám hộ của người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự hoàn toàn được phép đại diện cho người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự trong các giao dịch dân sự, bao gồm cả việc mua bán đất, với mục đích bảo vệ lợi ích của người được giám hộ. Tuy nhiên, trong trường hợp giao dịch mua bán đất, người giám hộ cần có sự đồng ý từ người giám sát việc giám hộ để tiến hành thủ tục đại diện cho người bị tâm thần. Điều này bắt buộc là vì đất đai được xem là một tài sản có giá trị lớn. Để hoàn thành thủ tục đại diện cho người bị tâm thần trong việc mua bán đất, sự đồng ý từ người giám sát việc giám hộ là một điều kiện cần thiết.

2. Người giám hộ cho người tâm thần là ai?

Sau khi Tòa án đã tuyên bố người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự, những đối tượng đương nhiên là người giám hộ của người bị tâm thần sẽ tiến hành thủ tục đăng ký giám hộ theo quy định của pháp luật về hộ tịch, trừ khi trước đó đã có người giám hộ được lựa chọn trước khi người được giám hộ mất năng lực hành vi dân sự. Trong trường hợp có nhiều người đủ điều kiện để làm người giám hộ đương nhiên cho người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự, những người này phải thỏa thuận và chọn ra một người làm người giám hộ đương nhiên của người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự.

Các đối tượng là người giám hộ đương nhiên của người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự bao gồm:

- Trường hợp vợ là người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự, chồng là người giám hộ; nếu chồng là người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự, vợ là người giám hộ.

- Trường hợp cả cha và mẹ đều mất năng lực hành vi dân sự hoặc một trong hai bị mất năng lực hành vi dân sự, và người còn lại không đủ điều kiện để làm người giám hộ, người con cả sẽ là người giám hộ; nếu người con cả không đủ điều kiện làm người giám hộ, người con tiếp theo có đủ điều kiện sẽ là người giám hộ.

- Trường hợp người thành niên mất năng lực hành vi dân sự nhưng chưa có vợ, chồng, con hoặc có nhưng vợ, chồng, con không đủ điều kiện làm người giám hộ, cha mẹ sẽ là người giám hộ.

Đồng thời, để làm người giám hộ cho người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự, người đó phải đáp ứng các điều kiện sau:

- Có đầy đủ năng lực hành vi dân sự.

- Có tư cách đạo đức tốt và đáp ứng các điều kiện cần thiết để thực hiện quyền và nghĩa vụ của người giám hộ.

- Không phải người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc đã bị kết án nhưng chưa được xoá án tích liên quan đến các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác.

- Không bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con chưa thành niên.

3. Thủ tục đại diện cho người bị tâm thần khi mua bán đất

Để thực hiện mua bán được đất cho người bị tâm thần thì cần thực hiện những công việc theo trình tự sau đây:

Bước 1: Nộp đơn đến Tòa án yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố người đó bị mất năng lực hành vi dân sự.

Như đã trình bày trước đó, một người được coi là bị tâm thần (hoặc mất năng lực hành vi dân sự) chỉ khi có quyết định có hiệu lực từ Tòa án tuyên bố về việc mất năng lực hành vi dân sự. Do đó, bước đầu tiên để đại diện cho người bị tâm thần khi mua bán đất là người có quyền, lợi ích liên quan, cơ quan hoặc tổ chức có liên quan (thường là bố/mẹ, vợ/chồng, con cái của người bị tâm thần) nộp đơn yêu cầu Tòa án tuyên bố rằng người bị tâm thần không thể nhận thức, không thể làm chủ được hành vi trong lĩnh vực dân sự.

Sau khi nhận được đơn yêu cầu tuyên bố rằng người bị tâm thần không thể nhận thức, không thể làm chủ được hành vi trong lĩnh vực dân sự, Tòa án sẽ tiến hành giám định pháp y để xác định tình trạng tâm thần của người bị yêu cầu tuyên bố.

Trong trường hợp đơn yêu cầu được chấp thuận, Tòa án sẽ ra quyết định tuyên bố rằng người đó mất năng lực hành vi dân sự.

Bước 2:  Làm thủ tục đăng ký giám hộ bằng cách làm đơn yêu cầu đăng ký việc giám hộ nộp tại UBND xã, phường, thị  trấn.

Người giám hộ cho người bị tâm thần đã được chúng tôi phân tích cụ thể ở phần trên đây. Theo đó, khi làm thủ tục cần nộp các tài liệu sau:

- Tờ khai đăng ký giám hộ (Mẫu tại Phụ lục 5 Thông tư 04/2020/TT-BTP).

- Văn bản cử người giám hộ (đối với giám hộ cử) hoặc giấy tờ chứng minh điều kiện giám hộ đương nhiên (đối với giám hộ đương nhiên).

Trong trường hợp có nhiều người đủ điều kiện làm giám hộ đương nhiên, cần nộp thêm văn bản thỏa thuận về việc cử một người làm giám hộ đương nhiên.

- Văn bản ủy quyền (nếu có) trong trường hợp ủy quyền đăng ký giám hộ.

- Người thực hiện thủ tục đăng ký giám hộ phải xuất trình một trong các giấy tờ sau: hộ chiếu, chứng minh nhân dân, thẻ căn cước công dân hoặc các giấy tờ khác có dán ảnh và thông tin cá nhân do cơ quan có thẩm quyền cấp, vẫn còn giá trị sử dụng để chứng minh nhân thân của người có yêu cầu đăng ký giám hộ.

Đồng thời, cần xuất trình giấy tờ chứng minh nơi cư trú để xác định thẩm quyền đăng ký giám hộ.

Bước 3: Đăng ký giám sát việc giám hộ người bị tâm thần

Quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ Luật Dân sự 2015 quy định rằng người thân thích của người được giám hộ có thể thỏa thuận cử một người giám sát việc giám hộ từ trong số những người thân thích hoặc chọn một cá nhân, pháp nhân khác để đảm nhận vai trò giám sát việc giám hộ. Đáng chú ý, trong trường hợp giám sát việc giám hộ liên quan đến quản lý tài sản của người được giám hộ, đặc biệt là khi người được giám hộ là người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự, người giám sát phải đăng ký tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người được giám hộ đang cư trú.

Bước 4: Mua bán đất cho người bị tâm thần

Người giám hộ được ủy quyền đại diện cho người được giám hộ trong việc thiết lập và thực hiện các giao dịch dân sự, cũng như thực hiện các quyền khác theo quy định của pháp luật, nhằm bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người được giám hộ.

Như vậy, sau khi hoàn tất các thủ tục được đề cập ở các mục trên, người giám hộ của người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự hoàn toàn có quyền đại diện cho người được giám hộ, tức là người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự, trong các giao dịch dân sự. Các giao dịch dân sự này bao gồm cả việc mua bán đất của người bị tâm thần mất năng lực hành vi dân sự, nhằm bảo vệ lợi ích của người được giám hộ.

Để tìm hiểu thêm thông tin liên quan, mời quý bạn đọc tham khảo bài viết: Mẫu đơn yêu cầu giám định tâm thần năm 2023 mới nhất 

Trên đây là toàn bộ nội dung bài viết của Luật Minh Khuê liên quan đến vấn đề: Có thể đại diện cho người bị tâm thần khi mua bán đất được hay không? Mọi thắc mắc chưa rõ hay có nhu cầu hỗ trợ vấn đề pháp lý khác, quý khách hàng vui lòng liên hệ với bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua số hotline: 1900.6162 hoặc gửi yêu cầu tư vấn qua email: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ và giải đáp kịp thời. Xin trân trọng cảm ơn quý khách hàng đã quan tâm theo dõi bài viết của Luật Minh Khuê.