Điểm mới Nghị định 88/2024/NĐ-CP về bồi thường thu hồi đất theo Luật Đất đai 2024

1. Phạm vi áp dụng:

Nghị định 88/2024/NĐ-CP quy định chi tiết về việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thực hiện thu hồi đất vì các mục đích khác nhau, bao gồm mục đích quốc phòng và an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia và cộng đồng. Nghị định này đặc biệt nhấn mạnh các quy định liên quan đến bồi thường đất đai trong những trường hợp sau:

- Bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình và cá nhân: Quy định chi tiết về cách thức bồi thường, hỗ trợ cho các hộ gia đình và cá nhân khi Nhà nước cần thu hồi đất nông nghiệp của họ để phục vụ các mục đích nêu trên.

- Bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất phi nông nghiệp không phải là đất ở của hộ gia đình và cá nhân: Cung cấp hướng dẫn về việc bồi thường cho các hộ gia đình và cá nhân khi đất phi nông nghiệp không phải là đất ở của họ bị thu hồi.

- Bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất của tổ chức kinh tế, đơn vị sự nghiệp công lập, cộng đồng dân cư, tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc, người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài, và tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài: Nêu rõ các quy định bồi thường khi đất thuộc quyền sở hữu của các tổ chức, cộng đồng hoặc cá nhân đặc biệt bị thu hồi.

- Bồi thường thiệt hại về nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất: Đề cập đến việc bồi thường cho các thiệt hại liên quan đến nhà ở và các công trình xây dựng gắn liền với đất bị thu hồi, nhằm đảm bảo quyền lợi của các cá nhân và tổ chức bị ảnh hưởng.

- Các trường hợp khác theo Luật Đất đai 2024: Xem xét các trường hợp bồi thường khác theo quy định của Luật Đất đai năm 2024, nhằm đảm bảo thực hiện đúng các quy định pháp lý trong việc bồi thường và hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất.

2. Các đối tượng được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư:

Các đối tượng được áp dụng quy định về bồi thường, hỗ trợ, và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất được quy định tại Điều 2 Nghị định 88/2024/NĐ-CP như sau:

- Cơ quan Nhà nước và đơn vị liên quan:

+ Cơ quan Nhà nước thực hiện quyền hạn và trách nhiệm đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai, bao gồm các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc quản lý và thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến thu hồi đất.

+ Công chức làm công tác địa chính ở cấp xã: Những công chức này có trách nhiệm trực tiếp trong công tác quản lý đất đai tại cấp xã.

+ Đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư: Các tổ chức, đơn vị được giao nhiệm vụ tổ chức thực hiện các quy trình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định của pháp luật.

- Người có đất bị thu hồi và chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất thu hồi:

+ Người có đất bị thu hồi: Các cá nhân hoặc tổ chức sở hữu hoặc sử dụng đất bị thu hồi bởi Nhà nước để phục vụ các mục đích công cộng hoặc phát triển.

+ Chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất thu hồi: Những người hoặc tổ chức sở hữu các công trình, tài sản gắn liền với đất bị thu hồi, bao gồm nhà ở, công trình xây dựng, cây cối, và các tài sản khác liên quan đến đất.

- Các đối tượng khác có liên quan: Bao gồm các cá nhân, tổ chức, cộng đồng hoặc các bên liên quan khác có ảnh hưởng hoặc liên quan đến các quy trình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.

Những quy định này nhằm đảm bảo việc thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được tiến hành công bằng, minh bạch và hiệu quả, đồng thời bảo vệ quyền lợi của các đối tượng bị ảnh hưởng và các bên liên quan trong quá trình thu hồi đất.

3. Mức bồi thường:

Khi Nhà nước thu hồi đất, người có đất bị thu hồi sẽ được bồi thường theo bốn hình thức chính, được quy định rõ ràng trong Luật Đất đai mới có hiệu lực từ ngày 1/1/2025. Các hình thức bồi thường này bao gồm:

- Giao đất cùng mục đích sử dụng: Người có đất bị thu hồi có quyền được nhận một khu đất mới có cùng mục đích sử dụng như loại đất đã bị thu hồi. Nếu địa phương không còn quỹ đất phù hợp để thực hiện việc bồi thường bằng đất, thì sẽ được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể được UBND cấp có thẩm quyền quyết định tại thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

- Bồi thường bằng đất khác mục đích sử dụng: Trong trường hợp người có đất bị thu hồi có nhu cầu và địa phương có đủ quỹ đất, thì có thể được xem xét bồi thường bằng một khu đất có mục đích sử dụng khác với loại đất đã bị thu hồi. Điều này nhằm đáp ứng nhu cầu của người bị thu hồi đất trong các trường hợp cụ thể.

- Bồi thường bằng tiền: Nếu người có đất bị thu hồi yêu cầu bồi thường bằng tiền thay vì bằng đất hoặc nhà ở, Nhà nước sẽ thực hiện bồi thường bằng tiền. Mức bồi thường này sẽ được xác định dựa trên giá thị trường của đất tại thời điểm thu hồi cộng với các khoản chi phí bồi thường khác, đảm bảo tính khách quan và công bằng.

- Bồi thường bằng nhà ở: Trong trường hợp người có đất bị thu hồi có nhu cầu bồi thường bằng nhà ở và địa phương có điều kiện về quỹ nhà ở, thì người bị thu hồi sẽ được xem xét bồi thường bằng nhà ở. Điều này nhằm bảo đảm rằng người bị ảnh hưởng có một chỗ ở mới phù hợp với nhu cầu của họ.

Ngoài các hình thức bồi thường trên, nếu phần diện tích còn lại của thửa đất nhỏ hơn diện tích tối thiểu mà UBND cấp tỉnh quy định và người sử dụng đất đồng ý, thì phần diện tích nhỏ hơn này cũng sẽ được thu hồi và bồi thường. Đối với các trường hợp bồi thường bằng tiền, mức bồi thường sẽ dựa trên giá thị trường của đất tại thời điểm thu hồi, kết hợp với các khoản chi phí bồi thường khác, nhằm đảm bảo tính công bằng và phù hợp với thực tế.

4. Hỗ trợ tái định cư:

Việc hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm các hình thức hỗ trợ sau:

- Hỗ trợ ổn định đời sống: Để đảm bảo người dân có cuộc sống ổn định sau khi bị thu hồi đất, Nhà nước sẽ cung cấp các hình thức hỗ trợ phù hợp, giúp họ thích nghi với điều kiện sống mới và duy trì chất lượng cuộc sống.

- Hỗ trợ ổn định sản xuất, kinh doanh: Những người bị thu hồi đất có hoạt động sản xuất hoặc kinh doanh trên đất đó sẽ nhận được hỗ trợ để duy trì hoạt động sản xuất và kinh doanh của mình, giúp họ tiếp tục hoạt động và phát triển kinh tế sau khi đất bị thu hồi.

- Hỗ trợ di dời vật nuôi: Nhà nước sẽ hỗ trợ chi phí và các phương tiện cần thiết để di dời vật nuôi, giúp người dân có thể bảo vệ tài sản động vật của họ trong quá trình thu hồi đất.

- Hỗ trợ tháo dỡ, phá dỡ, di dời tài sản gắn liền với đất: Đối với các công trình xây dựng gắn liền với đất mà giấy phép xây dựng đã hết thời hạn khi thu hồi đất, Nhà nước sẽ hỗ trợ chi phí và tổ chức việc tháo dỡ, phá dỡ, và di dời các tài sản này, đảm bảo việc thực hiện đúng quy định pháp luật về xây dựng.

- Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm: Để giúp hộ gia đình và cá nhân có cơ hội làm việc và tạo ra thu nhập mới, Nhà nước sẽ hỗ trợ đào tạo nghề mới và chuyển đổi nghề cho những người bị thu hồi đất. Các chương trình hỗ trợ tìm kiếm việc làm sẽ được triển khai để giúp người bị thu hồi đất tìm kiếm cơ hội việc làm phù hợp với kỹ năng và nhu cầu của họ.

Các hình thức hỗ trợ này nhằm đảm bảo người dân bị ảnh hưởng bởi việc thu hồi đất không chỉ được bồi thường công bằng mà còn nhận được sự hỗ trợ cần thiết để duy trì cuộc sống và tiếp tục phát triển kinh tế, từ đó góp phần vào sự ổn định và phát triển bền vững của cộng đồng.

5. Quy trình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư:

Quy trình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo Điều 3 của Nghị định 88/2024/NĐ-CP được quy định như sau:

- Thời gian thực hiện: Trong thời hạn không quá 30 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ theo quy định, cơ quan quản lý đất đai tại địa phương có trách nhiệm chủ trì và phối hợp với các cơ quan liên quan để thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Sau khi thẩm định xong, phương án sẽ được trình lên Ủy ban nhân dân cùng cấp để phê duyệt.

- Quy trình thẩm định:

+ Gửi hồ sơ thẩm định: Đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư gửi hồ sơ thẩm định theo quy định đến cơ quan thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

+ Hồ sơ thẩm định bao gồm: Văn bản đề nghị thẩm định; Dự thảo phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; Thông báo thu hồi đất; Văn bản kiểm đếm, thống kê, phân loại diện tích đất thu hồi và tài sản; Trích lục bản đồ địa chính hoặc trích đo địa chính thửa đất thu hồi; Văn bản xác định nguồn gốc thửa đất thu hồi và tài sản gắn liền với đất; Biên bản tổ chức lấy ý kiến về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; Các giấy tờ khác có liên quan (nếu có).

+ Nội dung thẩm định bao gồm: Việc tuân thủ quy định pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đảm bảo các bước thực hiện đúng theo quy định pháp luật. Các nội dung khác có liên quan đến phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

- Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền: Các cơ quan, tổ chức, và cá nhân có thẩm quyền lập, thẩm định, và quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải thực hiện đúng quyền hạn và trách nhiệm theo quy định của pháp luật. Họ không chịu trách nhiệm về các nội dung trong các văn bản và giấy tờ đã được các cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền khác chấp thuận, quyết định hoặc giải quyết trước đó.

6. Một số điểm mới nổi bật khác:

- Quy định về bồi thường cho đất nông nghiệp đã được cải thiện để đảm bảo người dân được hưởng lợi ích xứng đáng từ việc thu hồi đất. Các quy định mới hướng đến việc cung cấp một hệ thống bồi thường công bằng và minh bạch, giúp người bị thu hồi đất nông nghiệp có thể nhận được giá trị bồi thường hợp lý và kịp thời. Điều này bao gồm việc xác định giá trị đất nông nghiệp chính xác, bồi thường công bằng cho các tài sản gắn liền với đất, và đảm bảo rằng quyền lợi của người dân được bảo vệ trong quá trình thu hồi.

- Quy định về hỗ trợ tái định cư cũng đã được mở rộng để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân. Các hình thức hỗ trợ không chỉ bao gồm bồi thường cho đất nông nghiệp bị thu hồi mà còn mở rộng ra các lĩnh vực khác như hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ ổn định sản xuất và kinh doanh, di dời vật nuôi, tháo dỡ và di dời tài sản xây dựng, và đào tạo nghề cũng như tìm kiếm việc làm. Mở rộng này giúp người bị thu hồi đất có cơ hội thích nghi với điều kiện sống và làm việc mới, đồng thời giảm thiểu những khó khăn do việc thu hồi đất gây ra.

- Quy định về giám sát việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được tăng cường để đảm bảo việc thực hiện đúng quy định pháp luật. Các cơ quan chức năng có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc thực hiện bồi thường và hỗ trợ, đảm bảo rằng các quy trình được thực hiện một cách minh bạch và công bằng. Việc giám sát này bao gồm kiểm tra tính hợp pháp của các phương án bồi thường, hỗ trợ, và tái định cư; theo dõi việc thực hiện các chính sách hỗ trợ; và đảm bảo rằng quyền lợi của người dân được bảo vệ và thực hiện đầy đủ. 

Ngoài ra, quý bạn đọc có thể tham khảo thêm bài viết Thu hồi đất là gì? Quy định bồi thường thiệt hại do thu hồi đất. Nếu có bất cứ vấn đề pháp lý nào cần hỗ trợ, vui lòng liên hệ tới bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua số điện thoại: 1900.6162 hoặc gửi yêu cầu trực tiếp tới địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn. Trân trọng!