Giải quyết tranh chấp bản quyền - Quy định pháp luật và thực tế

1. Tranh chấp bản quyền là gì? Vai trò của việc giải quyết các tranh chấp bản quyền?

Tranh chấp bản quyền bao gồm các tranh chấp về quyền tác giả và các tranh chấp về quyền liên quan.

Các tranh chấp về quyền tác giả gồm: Tranh chấp giữa cá nhân với cá nhân về quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, tác phẩm phái sinh; Tranh chấp giữa các đồng tác giả về phân chia quyền đồng tác giả; Tranh chấp giữa các đồng chủ sở hữu quyền tác giả đối với việc phân chia quyền của các đồng chủ sở hữu khi khai thác, sử dụng, chuyển nhượng một, một số hoặc toàn bộ các quyền tác giả; Tranh chấp giữa cá nhân và tổ chức về chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm; Tranh chấp giữa chủ sở hữu quyền tác giả với tác giả về tiền bản quyền trả cho tác giả sáng tạo tác phẩm trên cơ sở nhiệm vụ được giao hoặc hợp đồng sáng tạo; Tranh chấp về thực hiện quyền nhân thân hoặc quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả; đồng tác giả, đồng chủ sở hữu quyền tác giả; Tranh chấp về quyền tác giả đối với chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu giữa người cung cấp tài chính và các điều kiện vật chất có tính chất quyết định cho việc xây dựng, phát triển chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu với người thiết kế, xây dựng chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu; Tranh chấp về quyền tác giả đối với tác phẩm điện ảnh, tác phẩm sân khấu giữa người đầu tư tài chính và cơ sở vật chất - kỹ thuật để sản xuất tác phẩm điện ảnh, tác phẩm sân khấu với người tham gia sáng tạo và người sản xuất ra tác phẩm điện ảnh, tác phẩm sân khấu hoặc tranh chấp giữa họ với nhau về tiền bản quyền và các quyền lợi vật chất khác; Tranh chấp giữa chủ sở hữu quyền tác giả với người sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền bản quyền, vì lý do việc sử dụng mâu thuẫn với việc khai thác bình thường tác phẩm và gây thiệt hại một cách bất hợp lý đến lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả; Tranh chấp giữa chủ sở hữu quyền tác giả với người sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép nhưng phải trả tiền bản quyền vì lý do người sử dụng không trả tiền bản quyền hoặc việc sử dụng mâu thuẫn với việc khai thác bình thường tác phẩm và gây thiệt hại một cách bất hợp lý đến lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả; Tranh chấp về hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, hợp đồng chuyển quyền sử dụng quyền tác giả hoặc tranh chấp về hợp đồng tư vấn, dịch vụ quyền tác giả; Tranh chấp phát sinh do hành vi xâm phạm quyền tác giả; Tranh chấp về thừa kế, kế thừa quyền tài sản quy định tại Điều 20 và quyền nhân thân quy định tại khoản 3 Điều 19 của Luật Sở hữu trí tuệ; Tranh chấp khác về quyền tác giả theo quy định của pháp luật.

Các tranh chấp về quyền liên quan bao gồm: Tranh chấp về chủ sở hữu quyền đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng; Tranh chấp giữa người biểu diễn với người khai thác, sử dụng các quyền nhân thân và quyền tài sản đối với cuộc biểu diễn; Tranh chấp giữa nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình với người khai thác, sử dụng các quyền tài sản đối với bản ghi âm, ghi hình; Tranh chấp giữa tổ chức phát sóng với người khai thác, sử dụng các quyền tài sản đối với chương trình phát sóng; Tranh chấp giữa người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng với người sử dụng quyền liên quan không phải xin phép, không phải trả tiền bản quyền vì lý do việc sử dụng mâu thuẫn với việc khai thác bình thường cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng và gây thiệt hại một cách bất hợp lý đến lợi ích hợp pháp của người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng; Tranh chấp giữa tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng với người sử dụng quyền liên quan không phải xin phép nhưng phải trả tiền bản quyền vì lý do người sử dụng không trả tiền bản quyền hoặc việc sử dụng mâu thuẫn với việc khai thác bình thường cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng và gây thiệt hại một cách bất hợp lý đến lợi ích hợp pháp của người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng; Tranh chấp về hợp đồng chuyển nhượng quyền liên quan, hợp đồng chuyển quyền sử dụng quyền liên quan hoặc tranh chấp về hợp đồng tư vấn, dịch vụ quyền liên quan; Tranh chấp phát sinh do hành vi xâm phạm quyền liên quan; Tranh chấp về thừa kế quyền liên quan; Tranh chấp khác về quyền liên quan theo quy định của pháp luật.

Giải quyết tranh chấp bản quyền đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của chủ sở hữu bản quyền: Khi có tranh chấp xảy ra, ví dụ như vi phạm bản quyền, giải quyết tranh chấp bản quyền giúp đảm bảo rằng chủ sở hữu bản quyền được bảo vệ quyền lợi của họ và được bồi thường thiệt hại; đảm bảo tính công bằng: Hệ thống giải quyết tranh chấp bản quyền giúp đảm bảo rằng tất cả các bên liên quan trong tranh chấp đều được đối xử công bằng và có cơ hội trình bày ý kiến của họ; đồng thời khuyến khích tuân thủ luật bản quyền: Khi hệ thống giải quyết tranh chấp bản quyền hoạt động hiệu quả, nó sẽ giúp khuyến khích mọi người tuân thủ luật bản quyền và hạn chế vi phạm bản quyền.

2. Các phương thức giải quyết tranh chấp bản quyền

Có một số phương thức giải quyết tranh chấp bản quyền phổ biến, bao gồm:

- Thương lượng: Đây là phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả nhất khi hai bên có thiện chí hợp tác.

- Hòa giải: Trong hòa giải, một bên thứ ba trung lập sẽ giúp các bên tranh chấp tìm ra thỏa thuận chung.

- Trọng tài: Trọng tài là một thủ tục giải quyết tranh chấp tư nhân, trong đó một hoặc nhiều trọng tài viên do các bên tranh chấp lựa chọn sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về tranh chấp.

- Kiện tụng: Khi các phương thức giải quyết tranh chấp khác không thành công, chủ sở hữu bản quyền có thể khởi kiện vi phạm bản quyền tại tòa án.

* Tại Việt Nam, có một số tổ chức liên quan đến giải quyết tranh chấp bản quyền, bao gồm:

- Cục Sở hữu trí tuệ: Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, có chức năng quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ, bao gồm cả giải quyết tranh chấp bản quyền.

- Trung tâm Trọng tài Thương mại Việt Nam: Trung tâm Trọng tài Thương mại Việt Nam là tổ chức phi chính phủ, có chức năng tổ chức giải quyết tranh chấp, bao gồm cả tranh chấp bản quyền, thông qua thủ tục trọng tài.

- Tòa án nhân dân: Tòa án nhân dân là cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp bản quyền khi các phương thức giải quyết tranh chấp khác không thành công.

Sau đây là bảng so sánh ưu điểm và nhược điểm của các biện pháp:

- Lưu ý:

+ Việc lựa chọn biện pháp giải quyết tranh chấp phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tính chất, mức độ phức tạp của tranh chấp, mong muốn của các bên và điều kiện thực tế.

+ Chủ sở hữu bản quyền nên tham khảo ý kiến luật sư để được tư vấn cụ thể về cách thức giải quyết tranh chấp hiệu quả, bảo vệ quyền lợi của mình một cách tốt nhất.

=> Giải quyết tranh chấp bản quyền đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của chủ sở hữu bản quyền và thúc đẩy phát triển kinh tế. Các phương thức giải quyết tranh chấp bản quyền đa dạng, bao gồm thương lượng, hòa giải, trọng tài và kiện tụng. Luật bản quyền Việt Nam quy định về quyền tác giả, quyền liên quan và quyền sở hữu công nghiệp. Các tổ chức liên quan đến giải quyết tranh chấp bản quyền tại Việt Nam bao gồm Cục Sở hữu trí tuệ, Trung tâm Trọng tài Thương mại Việt Nam và Tòa án nhân dân.

3. Biện pháp bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan trong các tranh chấp bản quyền

* Biện pháp tự bảo vệ quyền:

Theo Điều 198 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung 2009), chủ sở hữu trí tuệ có quyền tự bảo vệ quyền lợi của mình bằng các biện pháp sau:

- Ngăn ngừa vi phạm: Áp dụng biện pháp công nghệ: Sử dụng các biện pháp kỹ thuật như mã hóa, tem chống giả, watermark,... để bảo vệ tác phẩm, sản phẩm của bạn khỏi sao chép trái phép.

- Yêu cầu chấm dứt vi phạm:

+ Liên hệ trực tiếp: Gặp gỡ, trao đổi với cá nhân/tổ chức vi phạm để yêu cầu họ chấm dứt hành vi xâm phạm, xin lỗi công khai và bồi thường thiệt hại.

+ Gửi thông báo: Gửi thư, email, fax hoặc thông báo qua các phương tiện khác để yêu cầu chấm dứt vi phạm.

+ Hành động thiết thực: Tự tháo dỡ biển quảng cáo, thu hồi sản phẩm giả mạo,...

- Yêu cầu cơ quan nhà nước xử lý: Báo cáo vi phạm: Báo cáo cơ quan chức năng có thẩm quyền để họ điều tra, xử lý hành vi vi phạm theo quy định của pháp luật.

- Khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài: Khi các biện pháp khác không hiệu quả: Nếu các biện pháp trên không giải quyết được vấn đề, bạn có quyền khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài để bảo vệ quyền lợi của mình.

* Lưu ý:

- Việc áp dụng biện pháp tự bảo vệ phải tuân thủ pháp luật và đạo đức xã hội.

- Nên tham khảo ý kiến luật sư để được tư vấn cụ thể về cách thức áp dụng các biện pháp phù hợp với từng trường hợp.

* Bên cạnh các biện pháp trên, bạn cũng nên:

- Đăng ký quyền sở hữu trí tuệ: Giúp bảo vệ quyền lợi của bạn một cách hiệu quả hơn.

- Lưu giữ bằng chứng: Giữ lại các hồ sơ, tài liệu liên quan đến việc sáng tạo, sản xuất, kinh doanh sản phẩm để làm bằng chứng khi cần thiết.

- Nâng cao nhận thức về sở hữu trí tuệ: Tìm hiểu kiến thức về luật sở hữu trí tuệ để có thể tự bảo vệ quyền lợi của mình một cách tốt nhất.

Bằng cách chủ động áp dụng các biện pháp tự bảo vệ, bạn có thể bảo vệ sáng tạo của mình khỏi bị xâm phạm và thúc đẩy sự phát triển của bản thân và doanh nghiệp.

* Biện pháp giải quyết theo dân sự:

Khi quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm, bạn có thể áp dụng các biện pháp dân sự để bảo vệ quyền lợi của mình. Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung 2009) quy định các biện pháp dân sự sau:

- Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm: Yêu cầu chủ thể vi phạm ngừng ngay lập tức mọi hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của bạn, bao gồm sao chép, sử dụng trái phép tác phẩm, nhãn hiệu, sáng chế,...

- Buộc xin lỗi, cải chính công khai: Yêu cầu chủ thể vi phạm công khai xin lỗi bạn và cải chính những thông tin sai lệch liên quan đến việc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

- Buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự: Yêu cầu chủ thể vi phạm thực hiện các nghĩa vụ theo hợp đồng đã ký kết, ví dụ như thanh toán tiền sử dụng bản quyền, bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng gây ra.

- Buộc bồi thường thiệt hại: Yêu cầu chủ thể vi phạm bồi thường thiệt hại về vật chất và tinh thần mà bạn phải chịu do hành vi xâm phạm gây ra. Mức bồi thường được xác định dựa trên giá trị của tác phẩm, nhãn hiệu, sáng chế bị xâm phạm, mức độ thiệt hại và các yếu tố liên quan khác.

- Buộc tiêu hủy hoặc buộc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại: Áp dụng đối với hàng hóa, nguyên liệu, vật liệu và phương tiện được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

- Lưu ý:

+ Việc áp dụng các biện pháp dân sự phải được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật và thủ tục tố tụng dân sự.

+ Bạn nên tham khảo ý kiến luật sư để được tư vấn cụ thể về cách thức áp dụng các biện pháp phù hợp với từng trường hợp.

Bằng cách chủ động áp dụng các biện pháp dân sự, bạn có thể bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của mình một cách hiệu quả, lấy lại công bằng cho sáng tạo và thúc đẩy sự phát triển của bản thân và doanh nghiệp.

* Biện pháp hình sự: Chủ thể quyền hoàn toàn có thể xử lý hình sự khi có đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Việc xử lý này áp dụng theo quy định tại Bộ luật Hình sự và Bộ luật Tố tụng hình sự.

Ngoài ra, có thể tham khảo: Vi phạm bản quyền facebook là gì? Vi phạm bản quyền facebook có bị sao không. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.