1. Tổng quan về Điều 190 Luật đất đai 2024

Luật Đất đai năm 2024 của Việt Nam là một văn bản quan trọng, đóng vai trò nền tảng trong quản lý và sử dụng đất đai trên cả nước. Trong đó, Điều 190 của luật này quy định cụ thể về hoạt động lấn biển, một lĩnh vực ngày càng quan trọng trong bối cảnh tài nguyên đất liền trở nên hạn chế và nhu cầu mở rộng lãnh thổ biển tăng cao. Việc quy định rõ ràng các nguyên tắc và quy trình cho hoạt động lấn biển nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và quyền lợi quốc gia.

Quốc hội đã thông qua Điều 190 nhằm tạo hành lang pháp lý cho hoạt động lấn biển, đồng thời khuyến khích các tổ chức và cá nhân sử dụng vốn, công nghệ để tham gia vào lĩnh vực này. Tuy nhiên, cùng với sự khuyến khích, Điều 190 cũng quy định rõ các nguyên tắc và yêu cầu mà các chủ thể tham gia phải tuân thủ, nhằm bảo vệ các lợi ích quốc gia quan trọng như quốc phòng, an ninh và chủ quyền trên biển.

Luật Đất đai năm 2024 đã đánh dấu một bước tiến trong việc quản lý tài nguyên biển và đất đai tại Việt Nam, đặc biệt là các khu vực ven biển, vốn có tiềm năng phát triển kinh tế lớn nhưng đồng thời cũng đối mặt với nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu, nước biển dâng và thiên tai. Điều 190 không chỉ mang tính pháp lý mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong việc phát triển bền vững các khu vực lấn biển.

 

2. Quy định chi tiết về hoạt động lấn biển

Hoạt động lấn biển, theo quy định tại Điều 190 Luật Đất đai 2024, phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc và quy định do Nhà nước ban hành. Các quy định này nhằm mục tiêu đảm bảo sự phát triển bền vững, bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên và lợi ích quốc gia trên biển. Dưới đây là những nội dung chi tiết về quy định cho hoạt động lấn biển.

 

2.1 Nguyên tắc cơ bản của hoạt động lấn biển

Hoạt động lấn biển phải tuân thủ năm nguyên tắc cơ bản được quy định tại Điều 190. Đầu tiên, hoạt động này phải bảo đảm quốc phòng, an ninh, chủ quyền và lợi ích quốc gia. Điều này đòi hỏi mọi dự án lấn biển phải được thực hiện một cách thận trọng và tuân thủ các yêu cầu về an ninh và quốc phòng, đặc biệt là trong những khu vực nhạy cảm về chiến lược như biên giới biển hay các khu vực có tầm quan trọng về kinh tế.

Thứ hai, hoạt động lấn biển cần dựa trên cơ sở đánh giá đầy đủ các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường. Việc đánh giá này không chỉ nhằm bảo đảm lợi ích trước mắt mà còn hướng đến phát triển bền vững trong dài hạn. Đặc biệt, với tình hình biến đổi khí hậu và nước biển dâng hiện nay, mọi dự án lấn biển cần phải tính toán kỹ lưỡng về tác động tiềm tàng đến môi trường và sinh thái biển.

Nguyên tắc thứ ba là việc lấn biển phải phù hợp với quy hoạch cấp tỉnh, huyện hoặc các quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị khác. Điều này nhằm bảo đảm tính đồng bộ và hợp lý trong phát triển khu vực, tránh tình trạng phát triển không đồng đều hoặc gây ra xung đột về sử dụng đất và tài nguyên.

Nguyên tắc thứ tư là phải khai thác và sử dụng tài nguyên biển một cách hiệu quả, đồng thời đảm bảo hài hòa lợi ích của các tổ chức, cá nhân tham gia vào hoạt động lấn biển và các chủ thể khác có liên quan. Quyền tiếp cận với biển của người dân cũng phải được bảo đảm, thể hiện cam kết của Nhà nước đối với quyền lợi của cộng đồng địa phương trong quá trình phát triển các dự án lấn biển.

Cuối cùng, mọi hoạt động lấn biển phải được lập thành dự án đầu tư hoặc hạng mục của dự án đầu tư theo quy định của pháp luật. Quy định này nhằm bảo đảm tính minh bạch, rõ ràng trong quá trình triển khai các dự án, đồng thời giúp kiểm soát tốt hơn các tác động tiêu cực tiềm tàng đến môi trường và xã hội.

 

2.2 Quy định về các khu vực lấn biển cần sự chấp thuận của Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ

Luật Đất đai 2024 quy định rõ rằng không phải mọi hoạt động lấn biển đều có thể được thực hiện tự do. Có những khu vực đặc thù cần phải có sự chấp thuận từ Quốc hội hoặc Thủ tướng Chính phủ trước khi thực hiện dự án. Các khu vực này bao gồm:

  • Khu vực bảo vệ di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh: Những khu vực có giá trị về văn hóa, lịch sử, hoặc phong cảnh được công nhận và bảo vệ bởi luật di sản văn hóa cần được bảo vệ chặt chẽ. Việc lấn biển trong các khu vực này chỉ được phép khi có sự đồng ý của cơ quan có thẩm quyền, nhằm đảm bảo không làm tổn hại đến giá trị di sản.
  • Di sản thiên nhiên và khu vực bảo tồn sinh thái: Những khu vực có giá trị thiên nhiên đặc biệt, chẳng hạn như vườn quốc gia, khu dự trữ thiên nhiên, khu bảo tồn biển, hoặc các vùng đất ngập nước quan trọng, đều cần được bảo vệ kỹ lưỡng. Bất kỳ hoạt động lấn biển nào trong các khu vực này cũng cần được phê duyệt cẩn trọng để tránh làm hại đến hệ sinh thái và đa dạng sinh học.
  • Khu vực cảng biển và khu vực có chức năng đặc biệt: Những khu vực có chức năng đặc biệt trong việc giao thông, vận tải hàng hải hoặc bảo vệ nguồn lợi thủy sản cũng cần có sự chấp thuận trước khi thực hiện lấn biển, để đảm bảo không gây ra những tác động tiêu cực đến hoạt động kinh tế quan trọng này.

 

 

2.3 Trách nhiệm quản lý nhà nước về hoạt động lấn biển

Hoạt động lấn biển là một lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp quản lý chặt chẽ từ nhiều cơ quan nhà nước. Theo quy định của Điều 190, Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc quản lý hoạt động này. Bộ này có nhiệm vụ kiểm tra, thanh tra các dự án lấn biển, đảm bảo chúng tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật và không gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và xã hội.

Ngoài ra, các Bộ, ngành khác, cũng như Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, đều có trách nhiệm cụ thể trong việc quản lý và điều phối hoạt động lấn biển trong phạm vi quyền hạn của mình. Việc quản lý nhà nước trong lĩnh vực này nhằm đảm bảo tính minh bạch, tuân thủ pháp luật và phát triển bền vững.

 

3. Các vấn đề cần lưu ý khi thực hiện hoạt động lấn biển

Hoạt động lấn biển mang lại nhiều cơ hội cho sự phát triển kinh tế - xã hội, nhưng đồng thời cũng đối mặt với không ít thách thức. Dưới đây là một số vấn đề quan trọng mà các chủ đầu tư cần lưu ý khi thực hiện hoạt động lấn biển.

 

3.1 Đánh giá tác động môi trường

Một trong những vấn đề lớn nhất khi thực hiện lấn biển là các tác động môi trường. Việc thay đổi địa hình và hệ sinh thái biển có thể gây ra những hậu quả khó lường, chẳng hạn như xói mòn bờ biển, mất đi hệ sinh thái rừng ngập mặn, hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của các loài động vật biển. Do đó, các dự án lấn biển cần phải có những đánh giá tác động môi trường (ĐTM) đầy đủ và chính xác trước khi được triển khai.

Các chủ đầu tư cũng cần thực hiện các biện pháp giảm thiểu tác động môi trường, chẳng hạn như xây dựng hệ thống bảo vệ bờ biển, trồng rừng ngập mặn, hoặc tái tạo hệ sinh thái biển bị tổn hại do quá trình lấn biển.

 

3.2 Phù hợp với quy hoạch phát triển

Hoạt động lấn biển cần phải được thực hiện trong khuôn khổ quy hoạch phát triển đã được phê duyệt. Việc lấn biển không chỉ đơn thuần là mở rộng diện tích đất đai, mà còn phải gắn liền với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội dài hạn của quốc gia và địa phương. Quy hoạch phải được thiết lập dựa trên các tiêu chí bền vững, bao gồm bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế, và đảm bảo lợi ích cho cộng đồng.

 

3.3 Bảo đảm quyền lợi của cộng đồng dân cư

Một yếu tố quan trọng khác là quyền lợi của cộng đồng dân cư địa phương. Việc lấn biển không được phép gây ra những tổn hại đến đời sống của người dân, đặc biệt là những cộng đồng sinh sống nhờ biển như ngư dân. Chính quyền và các nhà đầu tư cần phối hợp chặt chẽ với cộng đồng địa phương, đảm bảo quyền lợi của họ trong quá trình thực hiện dự án, từ việc tái định cư đến việc hỗ trợ phát triển sinh kế bền vững sau khi dự án hoàn thành.

 

3.4 Tuân thủ pháp luật và các quy định hiện hành

Cuối cùng, mọi hoạt động lấn biển đều phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật, từ quy trình phê duyệt dự án, đến việc triển khai thực hiện và vận hành sau khi dự án hoàn tất. Các chủ thể tham gia phải đảm bảo tính minh bạch, trung thực trong quá trình thực hiện, và sẵn sàng chịu trách nhiệm nếu có vi phạm.

Điều 190 Luật Đất đai 2024 đã tạo ra một khung pháp lý rõ ràng cho hoạt động lấn biển, nhưng đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu khắt khe về quy trình và tiêu chuẩn. Việc lấn biển không chỉ đơn thuần là một giải pháp mở rộng diện tích đất đai mà còn là một chiến lược phát triển bền vững, đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa lợi ích kinh tế, xã hội, và môi trường.