Những điểm mới của Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở?

1. Phạm vi điều chỉnh mở rộng 

So sánh với Luật cũ:

- Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn 2007 trước đây chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực cơ bản như tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước cấp cơ sở, quyền và nghĩa vụ của công dân trong các hoạt động hành chính, và các vấn đề liên quan đến việc tham gia của công dân trong công tác quản lý nhà nước. Tuy nhiên, phạm vi điều chỉnh của Luật cũ còn hạn chế, chủ yếu chỉ bao phủ các vấn đề thuộc về hành chính và tổ chức quản lý cơ sở mà không mở rộng ra các lĩnh vực khác.

- Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn 2007 chưa đủ linh hoạt để bao quát hết các lĩnh vực đa dạng và sự thay đổi của xã hội. Việc tham gia của công dân và các tổ chức xã hội còn bị hạn chế, khiến cho việc thực hiện dân chủ ở cơ sở không hoàn toàn phản ánh được nhu cầu và thực tiễn của các cộng đồng địa phương. Sự tham gia của các doanh nghiệp và các tổ chức xã hội trong việc thực hiện dân chủ cũng chưa được quy định rõ ràng, làm giảm tính bao quát và hiệu quả của các hoạt động dân chủ ở cơ sở.

Phạm vi điều chỉnh mới:

- Các lĩnh vực được mở rộng: Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở 2022 mới đã mở rộng phạm vi điều chỉnh sang nhiều lĩnh vực khác nhau, không chỉ tập trung vào các vấn đề hành chính mà còn bao gồm các lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, xã hội, và môi trường. Sự mở rộng này cho phép quy định và quản lý các hoạt động trong những lĩnh vực đa dạng và quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của cộng đồng. Điều này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện dân chủ một cách toàn diện và sâu rộng hơn trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

- Các đối tượng tham gia: Luật mới không chỉ quy định sự tham gia của người dân mà còn mở rộng đối tượng tham gia bao gồm các tổ chức xã hội và doanh nghiệp. Sự mở rộng này giúp đảm bảo rằng các hoạt động dân chủ ở cơ sở không chỉ phản ánh ý chí và nguyện vọng của cá nhân mà còn của các tổ chức và doanh nghiệp, từ đó tạo ra một nền tảng rộng rãi hơn cho sự tham gia và đóng góp của tất cả các bên liên quan vào việc quản lý và phát triển cộng đồng.

2. Nguyên tắc thực hiện dân chủ được cụ thể hóa

Các nguyên tắc cơ bản:

- Dân chủ trực tiếp: Là nguyên tắc cho phép người dân tham gia trực tiếp vào các quyết định quan trọng liên quan đến đời sống của cộng đồng mà không qua trung gian. Nguyên tắc này nhấn mạnh sự tham gia trực tiếp của người dân vào quá trình ra quyết định và quản lý các vấn đề của địa phương.

- Dân chủ đại diện: Là nguyên tắc trong đó công dân bầu ra các đại diện để thay mặt mình tham gia vào các cơ quan quản lý và quyết định các vấn đề liên quan đến cộng đồng. Nguyên tắc này cho phép người dân chọn lựa các đại diện đáng tin cậy để thực hiện quyền và nghĩa vụ của họ trong các cơ quan nhà nước.

- Sự tham gia của công dân: Là nguyên tắc đảm bảo rằng công dân có quyền tham gia vào các hoạt động quản lý, giám sát và quyết định các vấn đề liên quan đến cộng đồng. Nguyên tắc này nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc công dân tham gia vào các quá trình quản lý và điều hành cơ sở.

Cụ thể hóa các nguyên tắc:

- Quyền được biết: Công dân có quyền được thông tin đầy đủ và chính xác về các vấn đề quan trọng liên quan đến cộng đồng, bao gồm các quyết định, kế hoạch, và chính sách được thực hiện. Quyền này đảm bảo rằng mọi người đều có thể tiếp cận thông tin và hiểu rõ về các hoạt động quản lý của cơ quan nhà nước.

- Quyền được tham gia: Công dân có quyền tham gia vào các quá trình ra quyết định và các hoạt động quản lý liên quan đến cộng đồng. Quyền này cho phép người dân đưa ra ý kiến, đề xuất, và tham gia vào việc xây dựng các kế hoạch và chính sách để phản ánh nguyện vọng của cộng đồng.

- Quyền được giám sát: Công dân có quyền giám sát các hoạt động của các cơ quan quản lý và các quyết định được đưa ra. Quyền này giúp đảm bảo rằng các hoạt động quản lý được thực hiện một cách minh bạch và đúng đắn, đồng thời tạo điều kiện cho việc phát hiện và khắc phục các sai sót hoặc vi phạm trong quá trình quản lý.

Cơ chế để đảm bảo thực hiện các nguyên tắc này:

- Cơ chế thông tin: Đảm bảo rằng thông tin liên quan đến các hoạt động quản lý và quyết định được công khai, dễ tiếp cận và rõ ràng. Việc cung cấp thông tin đầy đủ và minh bạch giúp công dân dễ dàng nắm bắt và hiểu rõ các vấn đề quan trọng liên quan đến cộng đồng.

- Cơ chế tham gia: Thiết lập các kênh và cơ chế để công dân có thể tham gia vào các quá trình ra quyết định và quản lý. Điều này có thể bao gồm việc tổ chức các cuộc họp công khai, hội thảo, và các hoạt động tham gia cộng đồng khác để thu thập ý kiến và đề xuất từ người dân.

- Cơ chế giám sát: Tạo ra các cơ chế giám sát hiệu quả để đảm bảo rằng các hoạt động quản lý được thực hiện đúng theo quy định và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng. Điều này có thể bao gồm việc thành lập các cơ quan giám sát độc lập, tổ chức các cuộc thanh tra, và khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội và cộng đồng trong việc giám sát các hoạt động của cơ quan nhà nước.

3. Quyền và nghĩa vụ của công dân được nâng cao

Quyền của công dân:

Quyền được tham gia bàn bạc và quyết định các vấn đề chung của cộng đồng: Công dân có quyền tham gia vào các cuộc thảo luận và quyết định liên quan đến các vấn đề quan trọng trong cộng đồng, từ việc lập kế hoạch phát triển đến việc giải quyết các vấn đề xã hội. Quyền này đảm bảo rằng mọi người có thể góp ý và ảnh hưởng đến các quyết định có tác động trực tiếp đến cuộc sống của họ.

Quyền được giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội: Công dân có quyền theo dõi, giám sát và đánh giá các hoạt động của các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội. Quyền này giúp đảm bảo rằng các tổ chức hoạt động minh bạch và đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng của cộng đồng.

Quyền khiếu nại và tố cáo: Công dân có quyền khiếu nại và tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật hoặc những vấn đề bất cập trong quá trình quản lý của cơ quan nhà nước và các tổ chức xã hội. Quyền này cho phép người dân phản ánh và yêu cầu xử lý các vấn đề một cách kịp thời và công bằng.

Nghĩa vụ của công dân:

Tham gia các hoạt động xã hội: Công dân có nghĩa vụ tích cực tham gia vào các hoạt động xã hội và cộng đồng, góp phần vào sự phát triển chung và giải quyết các vấn đề của xã hội. Sự tham gia này không chỉ thể hiện trách nhiệm công dân mà còn giúp xây dựng và duy trì các giá trị cộng đồng.

Tuân thủ pháp luật: Công dân có nghĩa vụ tuân thủ các quy định của pháp luật, đảm bảo hành vi của mình không vi phạm các quy định pháp lý và tôn trọng quyền lợi của người khác. Việc tuân thủ pháp luật là cơ sở để thực hiện quyền dân chủ một cách hiệu quả và hài hòa.

Bảo vệ tài sản công: Công dân có trách nhiệm bảo vệ tài sản công và tham gia vào việc giữ gìn và bảo quản các tài sản chung của cộng đồng. Nghĩa vụ này giúp duy trì và phát triển các tài sản công cộng, góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội.

4. Cơ chế tham gia của người dân được đổi mới

Các hình thức tham gia:

Họp dân, trưng cầu ý kiến, bầu cử: Các hình thức tham gia truyền thống như họp dân, trưng cầu ý kiến, và bầu cử vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc thu thập ý kiến và sự đồng thuận của cộng đồng. Những hình thức này tạo cơ hội cho người dân trực tiếp tham gia vào các quyết định và hoạt động quản lý.

Các hình thức tham gia trực tuyến: Với sự phát triển của công nghệ, các hình thức tham gia trực tuyến ngày càng được chú trọng. Công dân có thể tham gia vào các cuộc khảo sát, gửi ý kiến, và tham gia vào các cuộc thảo luận qua mạng, giúp tăng cường sự tiếp cận và hiệu quả của việc tham gia dân chủ.

Cơ chế đảm bảo quyền tham gia:

Tăng cường công khai thông tin: Đảm bảo rằng thông tin liên quan đến các vấn đề và quyết định quan trọng được công khai một cách đầy đủ và minh bạch. Sự công khai thông tin giúp người dân dễ dàng tiếp cận và hiểu rõ về các hoạt động và quyết định của cơ quan nhà nước.

Đảm bảo điều kiện để người dân tham gia: Cung cấp các điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia vào các hoạt động quản lý và quyết định. Điều này bao gồm việc tổ chức các cuộc họp và trưng cầu ý kiến vào thời điểm phù hợp, tạo điều kiện cho mọi người có thể tham gia một cách thuận tiện.

5. Vai trò của các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội

Trách nhiệm của các cơ quan nhà nước:

Tạo điều kiện để người dân thực hiện quyền dân chủ: Các cơ quan nhà nước có trách nhiệm đảm bảo rằng công dân có đầy đủ cơ hội để thực hiện quyền dân chủ của mình. Điều này bao gồm việc tổ chức các hoạt động, cuộc họp và các cơ chế để người dân có thể tham gia và thể hiện ý kiến của mình.

Công khai thông tin: Các cơ quan nhà nước cần công khai thông tin liên quan đến các hoạt động quản lý và quyết định để người dân dễ dàng tiếp cận và theo dõi. Sự công khai này giúp xây dựng niềm tin và sự minh bạch trong quản lý.

Xử lý kịp thời các kiến nghị, khiếu nại của dân: Các cơ quan nhà nước phải xử lý các kiến nghị, khiếu nại của công dân một cách nhanh chóng và hiệu quả. Việc này giúp giải quyết các vấn đề phát sinh và đảm bảo rằng quyền lợi của công dân được bảo vệ.

Vai trò của tổ chức xã hội:

Tham gia hỗ trợ người dân thực hiện quyền dân chủ: Tổ chức xã hội có vai trò hỗ trợ và thúc đẩy việc thực hiện quyền dân chủ của công dân. Điều này bao gồm việc cung cấp thông tin, tư vấn, và tạo điều kiện cho người dân tham gia vào các hoạt động dân chủ.

Giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước: Tổ chức xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và đánh giá các hoạt động của cơ quan nhà nước. Sự giám sát này giúp đảm bảo rằng các cơ quan nhà nước thực hiện công việc của mình một cách đúng đắn và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng.

6. Cơ chế giải quyết tranh chấp

Cơ chế giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện dân chủ bao gồm:

- Hòa giải: Đây là phương pháp giải quyết tranh chấp bằng cách sử dụng sự can thiệp của một bên trung gian để giúp các bên liên quan đạt được thỏa thuận. Hòa giải là phương pháp giúp giải quyết các mâu thuẫn một cách nhanh chóng và hiệu quả mà không cần đến sự can thiệp của cơ quan pháp luật.

- Tố cáo: Công dân có quyền tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật hoặc các vấn đề bất cập liên quan đến việc thực hiện dân chủ. Việc tố cáo giúp đưa ra ánh sáng các vấn đề và yêu cầu xử lý kịp thời để bảo vệ quyền lợi của công dân và cộng đồng.

- Khiếu nại: Công dân có quyền khiếu nại về các quyết định hoặc hành động của cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội nếu họ cảm thấy quyền lợi của mình bị xâm phạm hoặc có sự bất công. Khiếu nại là một công cụ quan trọng giúp công dân yêu cầu xem xét và sửa chữa các sai sót hoặc vi phạm trong quá trình quản lý và điều hành.

Xem thêm: Những điểm mới Luật Nhà ở năm 2023 đang có hiệu lực thi hành

Quý khách còn vướng mắc về vấn đề trên hoặc mọi vấn đề pháp lý khác, quý khách hãy vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến theo số điện thoại 1900.6162 để được Luật sư tư vấn pháp luật trực tiếp qua tổng đài kịp thời hỗ trợ và giải đáp mọi thắc mắc.

Nếu quý khách cần báo giá dịch vụ pháp lý thì quý khách có thể gửi yêu cầu báo phí dịch vụ đến địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn để nhận được thông tin sớm nhất!