Quy định về Bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản

1. Tác động của khai thác khoáng sản đến môi trường

- Khai thác khoáng sản thường đi kèm với việc thải ra các chất thải độc hại vào nguồn nước, cả nước mặt và nước ngầm. Các hoạt động khai thác có thể tạo ra lượng lớn bụi và hóa chất, như kim loại nặng và axit, khiến cho nước bị ô nhiễm nghiêm trọng. Ô nhiễm nguồn nước không chỉ ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh, như cá và thực vật thủy sinh, mà còn đe dọa nguồn nước sinh hoạt của cộng đồng. Nguồn nước bị ô nhiễm có thể dẫn đến sự giảm sút chất lượng nước uống và gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cho người dân.

- Quá trình khai thác khoáng sản phát sinh lượng bụi khổng lồ và khí thải độc hại, chẳng hạn như khí sulfur dioxide và các hợp chất hữu cơ bay hơi. Những chất này không chỉ làm giảm chất lượng không khí mà còn gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cho con người, như bệnh hô hấp và các vấn đề về tim mạch. Ô nhiễm không khí còn ảnh hưởng đến hệ sinh thái, làm tổn hại đến các loài động thực vật và giảm khả năng tự làm sạch của môi trường.

- Khai thác khoáng sản thường dẫn đến tình trạng xói mòn đất nghiêm trọng và làm ô nhiễm đất bằng các chất thải từ quá trình khai thác. Các chất thải như chất hóa học, kim loại nặng, và bụi từ các hoạt động khai thác có thể làm giảm chất lượng và độ màu mỡ của đất. Điều này không chỉ làm giảm khả năng sản xuất nông nghiệp của đất mà còn ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của thực vật tự nhiên, gây thiệt hại cho hệ sinh thái đất.

- Hoạt động khai thác khoáng sản có thể gây ra những biến đổi lớn về địa hình và làm phá hủy cảnh quan tự nhiên. Việc đào bới, nổ mìn, và khai thác làm thay đổi đáng kể cấu trúc địa hình, gây ra các hình thái địa lý không tự nhiên. Sự thay đổi này không chỉ làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên mà còn dẫn đến sự mất cân bằng sinh thái, ảnh hưởng đến hệ sinh thái địa phương và gây ra sự suy giảm đa dạng sinh học.

2. Cơ sở pháp lý về bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 số 72/2020/QH14 do Quốc hội ban hành ngày 17/11/2020 

3. Các quy định chính về bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản

Theo quy định tại Điều 67 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 thì quy định về bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản như sau:

- Tổ chức và cá nhân thực hiện các hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản và dầu khí cần phải triển khai các biện pháp bảo vệ môi trường hiệu quả. Cụ thể, họ phải xây dựng và thực hiện phương án phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường, đồng thời đáp ứng các yêu cầu bảo vệ và phục hồi môi trường như sau:

+ Các tổ chức và cá nhân phải thực hiện việc thu gom và xử lý nước thải theo các quy định hiện hành. Điều này bao gồm việc thiết lập hệ thống xử lý nước thải phù hợp nhằm ngăn ngừa ô nhiễm nguồn nước và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

+ Chất thải rắn phát sinh từ quá trình khai thác và chế biến khoáng sản hoặc dầu khí cần phải được thu gom và xử lý theo quy định về quản lý chất thải rắn. Các biện pháp này đảm bảo rằng chất thải không gây hại cho môi trường và không làm giảm chất lượng đất và nguồn nước.

+ Cần có các biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa và hạn chế việc phát tán bụi và xả khí thải, cũng như các tác động xấu khác đến môi trường xung quanh. Điều này có thể bao gồm việc áp dụng công nghệ tiên tiến và quy trình sản xuất sạch hơn để giảm thiểu khí thải và bụi.

+ Các phương án cải tạo và phục hồi môi trường phải được xây dựng và thực hiện theo các quy định của Luật Bảo vệ môi trường và pháp luật về khoáng sản. Các hoạt động này bao gồm việc khôi phục lại các khu vực bị ảnh hưởng, cải thiện chất lượng đất và nước, và hồi phục hệ sinh thái bị tổn thương.

+ Theo quy định tại Điều 137 của Luật Bảo vệ môi trường, tổ chức và cá nhân phải ký quỹ bảo vệ môi trường. Quỹ này được sử dụng để đảm bảo rằng các biện pháp phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường được thực hiện đầy đủ, đồng thời tạo nguồn tài chính dự phòng cho việc xử lý các vấn đề môi trường có thể phát sinh trong và sau khi hoạt động khai thác kết thúc.

- Các đối tượng liên quan đến khai thác khoáng sản phải lập phương án cải tạo và phục hồi môi trường nhằm đảm bảo sự bền vững trong hoạt động khai thác. Các đối tượng cụ thể bao gồm:

+ Mọi dự án đầu tư khai thác khoáng sản, dù là mới hay đã được triển khai, đều phải xây dựng phương án cải tạo và phục hồi môi trường. Phương án này cần phải được phê duyệt trước khi bắt đầu hoạt động khai thác.

+ Các cơ sở khai thác khoáng sản đã hoạt động trước khi Luật Bảo vệ môi trường có hiệu lực thi hành nhưng chưa có phương án cải tạo và phục hồi môi trường hoặc có sự thay đổi về nội dung so với phương án đã được phê duyệt đều phải lập lại phương án mới để phù hợp với quy định hiện hành.

+ Những cơ sở khai thác khoáng sản trước đây đã được phê duyệt phương án cải tạo và phục hồi môi trường nhưng gặp khó khăn về kinh phí không đủ để thực hiện theo quy định pháp luật cũng cần phải lập phương án điều chỉnh và đảm bảo nguồn kinh phí đầy đủ cho các hoạt động cải tạo và phục hồi môi trường.

- Phương án cải tạo và phục hồi môi trường cần phải bao gồm các nội dung chi tiết sau đây:

+ Cần xác định các giải pháp cụ thể để cải tạo và phục hồi môi trường, bao gồm việc phân tích và đánh giá các giải pháp khác nhau để chọn lựa giải pháp tối ưu nhất nhằm đảm bảo hiệu quả và tính khả thi.

+ Cần liệt kê rõ ràng danh mục và khối lượng các hạng mục cần thực hiện trong quá trình cải tạo và phục hồi môi trường theo giải pháp đã được lựa chọn, đảm bảo rằng tất cả các yếu tố môi trường được xem xét và xử lý đầy đủ.

+ Phương án cần có kế hoạch thực hiện chi tiết, phân chia theo từng năm và từng giai đoạn, bao gồm chương trình quan trắc môi trường trong suốt thời gian cải tạo và phục hồi. Kế hoạch cũng phải bao gồm quy trình kiểm tra và xác nhận hoàn thành các công việc cải tạo, phục hồi theo các mốc thời gian đã định.

+ Bảng dự toán kinh phí là phần không thể thiếu, cần được lập cho từng hạng mục cải tạo và phục hồi môi trường. Đồng thời, phương án cần bao gồm các khoản tiền ký quỹ theo lộ trình để đảm bảo tài chính cho toàn bộ quá trình thực hiện phương án.

- Khoáng sản có tính chất độc hại, bao gồm các kim loại nặng và các chất nguy hiểm khác, phải được xử lý với mức độ cẩn trọng cao nhất để ngăn ngừa bất kỳ nguy cơ ô nhiễm nào. Việc lưu giữ và vận chuyển những loại khoáng sản này cần phải sử dụng các phương tiện và thiết bị chuyên dụng, được thiết kế đặc biệt để đảm bảo không xảy ra rò rỉ hoặc phát tán ra môi trường. Các biện pháp che chắn và bảo vệ cần phải được thực hiện nghiêm ngặt, bảo đảm an toàn trong suốt quá trình vận chuyển để tránh gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng.

- Trong quá trình thăm dò, khai thác, đóng cửa mỏ, và chế biến khoáng sản, việc sử dụng máy móc, thiết bị có thể gây ra tác động xấu đến môi trường, cũng như việc sử dụng hóa chất độc hại, phải được đánh giá tác động môi trường một cách chi tiết. Các thông tin liên quan đến việc sử dụng các thiết bị và hóa chất này cần phải được khai báo đầy đủ trong hồ sơ đề nghị cấp giấy phép môi trường. Điều này nhằm đảm bảo rằng mọi hoạt động có tiềm năng gây hại cho môi trường đều được kiểm soát và giảm thiểu đúng mức trước khi được phép thực hiện.

- Việc thăm dò, khai thác, vận chuyển, và chế biến khoáng sản chứa chất phóng xạ, chất độc hại, và chất nổ phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt theo Luật Bảo vệ môi trường, các quy định về an toàn hóa chất, và các quy định về năng lượng nguyên tử. Các hoạt động liên quan đến các chất này cần phải được quản lý một cách chặt chẽ để đảm bảo an toàn cho môi trường và cộng đồng. Điều này bao gồm việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa và ứng phó sự cố, nhằm ngăn ngừa rủi ro và bảo vệ sức khỏe con người cũng như hệ sinh thái.

- Chính phủ sẽ quy định chi tiết về việc lập và thẩm định các phương án cải tạo và phục hồi môi trường trong hoạt động khai thác khoáng sản. Các quy định này sẽ bao gồm yêu cầu đặc thù về bảo vệ môi trường trong các giai đoạn vận hành thử nghiệm, quản lý chất thải, và quan trắc môi trường đối với hoạt động thăm dò, khai thác, vận chuyển dầu khí và các dịch vụ liên quan trên biển. Việc thiết lập các quy định chi tiết này nhằm đảm bảo rằng tất cả các hoạt động liên quan đều được thực hiện theo tiêu chuẩn cao nhất về bảo vệ môi trường, từ việc chuẩn bị, triển khai cho đến việc kiểm tra và giám sát liên tục.

4. Các biện pháp bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản

- Để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, cần áp dụng các công nghệ khai thác hiện đại và hiệu quả. Các công nghệ này nên được thiết kế để giảm thiểu mức độ ô nhiễm và tác động đến hệ sinh thái, đồng thời cải thiện hiệu suất khai thác. Công nghệ mới có thể bao gồm các hệ thống quản lý chất lượng cao hơn, phương pháp khai thác không gây xáo trộn lớn đến môi trường, và việc sử dụng thiết bị có khả năng giảm phát thải bụi và khí độc hại.

- Trước khi xả thải ra môi trường, tất cả các loại nước thải và khí thải từ quá trình khai thác khoáng sản cần được xử lý triệt để. Việc sử dụng các hệ thống xử lý nước thải và khí thải tiên tiến giúp loại bỏ các chất ô nhiễm, bảo đảm rằng nước và không khí trả lại cho môi trường đạt tiêu chuẩn an toàn. Các hệ thống xử lý cần được bảo trì thường xuyên để đảm bảo hiệu quả hoạt động.

- Các hoạt động khai thác khoáng sản cần được kiểm tra và giám sát liên tục để đảm bảo tuân thủ các quy định bảo vệ môi trường. Việc thiết lập các quy trình giám sát thường xuyên giúp phát hiện sớm các vấn đề môi trường và có biện pháp khắc phục kịp thời. Các cơ quan quản lý môi trường nên phối hợp chặt chẽ với các đơn vị khai thác để đảm bảo các tiêu chuẩn được thực hiện nghiêm ngặt.

- Đào tạo và nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường cho người lao động là rất quan trọng. Các chương trình đào tạo nên bao gồm kiến thức về quy định pháp luật, kỹ thuật bảo vệ môi trường, và các phương pháp xử lý sự cố. Đào tạo giúp người lao động nhận thức rõ hơn về trách nhiệm của mình và các biện pháp cần thực hiện để giảm thiểu tác động môi trường trong quá trình làm việc.

- Cần cập nhật và hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường để đáp ứng các thách thức mới trong khai thác khoáng sản. Các quy định pháp lý phải được thiết kế để quản lý hiệu quả các hoạt động khai thác, bao gồm các yêu cầu về đánh giá tác động môi trường, kế hoạch cải tạo và phục hồi môi trường, và xử lý chất thải.

- Công tác thanh tra và kiểm tra cần được tăng cường để đảm bảo các hoạt động khai thác khoáng sản tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường. Các cơ quan chức năng cần thực hiện các cuộc thanh tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm để tạo ra môi trường khai thác khoáng sản bền vững và an toàn.

Ngoài ra, có thể tham khảo: Khai thác khoáng sản là gì? Điều kiện, hồ sơ, thủ tục đề nghị cấp phép khai thác khoáng sản. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.