Thế nào là rửa tiền? Tội rửa tiền bị phạt tù bao nhiêu năm? Cách phòng chống rửa tiền?

Luật sư phân tích:

Điều 324 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 (BLHS) có quy định về tội danh tội rửa tiền, tài sản do phạm tội mà có:

Điều 324. Tội rửa tiền

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài chính, ngân hàng hoặc giao dịch khác nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ Sở để biết là do người khác phạm tội mà có;

b) Sử dụng tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có vào việc tiến hành các hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động khác;

c) Che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thực sự, vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có hoặc cản trở việc xác minh các thông tin đó;

d) Thực hiện một trong các hành vi quy định tại các điểm a, b và c khoản này đối với tiền, tài sản biết là có được từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng, chuyển đổi tiền, tài sản do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:

a) Có tổ chức;

b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

c) Phạm tội 02 lần trở lên;

d) Có tính chất chuyên nghiệp;

đ) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;

e) Tiền, tài sản phạm tội trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

g) Thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;

h) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:

a) Tiền, tài sản phạm tội trị giá 500.000.000 đồng trở lên;

b) Thu lợi bất chính 100.000.000 đồng trở lên;

c) Gây ảnh hưởng xấu đến an toàn hệ thống tài chính, tiền tệ quốc gia.

4. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

6. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:

a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng;

b) Phạm tội thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, c, d, đ, e, g và h khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 5.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng;

c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này, thì bị phạt tiền từ 10.000.000.000 đồng đến 20.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 01 năm đến 03 năm;

d) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;

đ) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Căn cứ quy định trên, em trai bạn bị Cơ quan điều tra bắt về hành vi phạm tội rửa tiền trong trường hợp bị truy tố và xét xử tại Tòa thì tùy theo tính chất và mức độ phạm tội và nhân thân để Tòa án xem xét tuyên một bản án phù hợp với hành vi phạm tội.

>> Tham khảo dịch vụ pháp lý liên quan: Luật sư tư vấn, tranh tụng trong lĩnh vực hình sự

>> Luật sư tư vấn pháp luật hình sự về rửa tiền, gọi:1900.6162

Trả lời:

Theo quy định của Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 tại điều 324 (như trích dẫn ở trên), hành vi rửa tiền có thể khẳng định, khi một người có một trong các hành vi trên thì sẽ được xem là có hành vi rửa tiền. Do đó, với trường hợp của bạn, vì bạn chưa nêu rõ các tình tiết nên chúng tôi sẽ chia thành các trường hợp sau:

Trường hợp 1: bạn biết rõ tài sản mà người nước ngoài gửi cho bạn là tài sản do phạm tội mà có mà bạn vẫn tiến hành các giao dịch chuyển tiền, nhận hàng thông qua ngân hàng B. Trong trường hợp này, hành vi của bạn có thể cấu thành tội rửa tiền theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 324 Bộ luật hình sự.

Trường hợp 2: bạn biết rõ tài sản mà người nước ngoài gửi cho bạn là tài sản hợp pháp hoặc bạn không biết tài sản bạn nhận là do phạm tội mà có, việc nhận hàng không liên quan đến các tài sản bất hợp pháp thì hành vi của bạn không phải là hành vi rửa tiền và không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc bạn nhận hàng và chuyển tiền trong trường hợp này chỉ đơn thuần là một giao dịch dân sự. Vì thế bên công ty S không có quyền kiện bạn ra tòa án quốc tế về tội rửa tiền mà chỉ có thể khởi kiện vụ án dân sự về việc bạn không hoàn thành nghĩ vụ thanh toán theo hợp đồng nếu như bạn và họ không có thỏa thuận khác hoặc họ không đồng ý gia hạn thời gian thanh toán cho bạn.

Vì thế, hành vi của bạn có cấu thành tội rửa tiền hay không phải tùy thuộc vào các tình tiết khách quan của vụ việc như chúng tôi đã phân tích ở trên.

Cảm ơn bạn đã tin tưởng và lựa chọn công ty chúng tôi.  

Luật hình sự là văn bản qui định thế nào là những hành vi phạm tội và các hình phạt tương ứng với hành vi phạm tội đó.

Bộ luật hình sự lần gần đây nhất tại Việt Nam ban hành vào năm 2015 sửa đổi bổ sung 2017.

Ngày 20-07-2000, Trung tâm Giao dịch chứng khoán TP.HCM (nay là Sở Giao dịch Chứng khoán ) chính thức khai trương, đánh dấu sự ra đời của thị trường chứng khoán Việt Nam. Đến năm 2005, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội đi vào hoạt động.

Ngày 29-6-2006, Quốc Hội thông qua Luật Chứng khoán, có hiệu lực từ ngày 1-1-2007. Đây là nền tảng pháp lý quan trọng trong hoạt động của thị trường chứng khoán tại Việt Nam.

Có thể nói khoảng 5 năm trở lại đây, hoạt động kinh doanh chứng khoán đã và đang diễn ra khá sôi động với đủ sắc thái hỉ nộ ái ố. Tính tới nay đã có trên 100 sàn giao dịch chứng khoán được thành lập và hoạt động. Chỉ số chứng khoán sau vài năm đầu “thẳng tiến” hai năm qua đã biến động theo chiều hướng đi đúng theo qui luật, tức là bám sát “giá trị thật” của chứng khoán.

Tuy vậy, có thể thấy việc chỉ số chứng khoán lên - xuống hiện vẫn còn theo tâm lý đám đông, với sự tác động từ rất nhiều kênh – chính thống lẫn tin đồn và nhiều khi hoàn toàn không chính xác. Những sự tác động không theo một luật lệ nào và nằm ngoài sự kiểm soát rõ ràng đã và tác động xấu đến hoạt động đầu tư chứng khoán lành mạnh và cần phải được điều chỉnh bằng pháp luật.

Tại các nước tư bản, các qui định của pháp luật trong lĩnh vực tài chính là rất nghiêm ngặt. Chuyện quan chức, nhân viên làm việc tại các sàn chứng khoán bị xử lý về mặt hình sự là điều khá bình thường, tất yếu. ( Xem bài tư liệu cuối bài viết này).

Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung 2017 có những tội danh về chứng khoán như sau:

Điều 209. Tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán: "Người nào cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, hoạt động kinh doanh chứng khoán, tổ chức thị trường, đăng ký, lưu ký, bù trừ hoặc thanh toán chứng khoán"

Điều 210. Tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán: "Người nào biết được thông tin liên quan đến công ty đại chúng hoặc quỹ đại chúng chưa được công bố mà nếu được công bố có thể ảnh hưởng lớn đến giá chứng khoán của công ty đại chúng hoặc quỹ đại chúng đó mà sử dụng thông tin này để mua bán chứng khoán hoặc tiết lộ, cung cấp thông tin này hoặc tư vấn cho người khác mua bán chứng khoán trên cơ sở thông tin này, thu lợi bất chính từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng"

Điều 211. Tội thao túng thị trường chứng khoán: "Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng"

Điều 212. Tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán: "Người nào làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán thu lợi bất chính từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 2.000.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.500.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng"

Tội rửa tiền

“Rửa tiền” là một thuật ngữ không mới trong lĩnh vực tài chính. Nhưng đây cũng là lần đầu tiên khái niệm và tội danh “rửa tiền” được chính thức đưa vào pháp luật hình sự Việt Nam.

Điều 324. Tội rửa tiền

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài chính, ngân hàng hoặc giao dịch khác nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ Sở để biết là do người khác phạm tội mà có;

b) Sử dụng tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có vào việc tiến hành các hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động khác;

c) Che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thực sự, vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có hoặc cản trở việc xác minh các thông tin đó;

d) Thực hiện một trong các hành vi quy định tại các điểm a, b và c khoản này đối với tiền, tài sản biết là có được từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng, chuyển đổi tiền, tài sản do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có.

Tội phạm trong hoạt động chứng khoán quốc tế :

Tỷ phú Mỹ bị bắt vì buôn chứng khoán phi pháp

Hãng tin Reuters đưa tin ngày 16-10-2009, tỷ phú Mỹ Raj Rajaratnam, Chủ tịch quỹ đầu tư Galleon Group, đã bị bắt tại thành phố New York vì liên quan tới hàng loạt phi vụ chứng khoán có sử dụng những thông tin mật và các tư liệu nội bộ của các tập đoàn tài chính.

Tỷ phú 52 tuổi cùng 5 cộng sự đã bị truy tố về các tội danh mua bán đầu tư và thu lợi bất hợp pháp số tiền lên đến 25 triệu USD. Theo bản cáo trạng, nghi can cùng các cộng sự đã bỏ tiền mua chuộc các nhân viên cao cấp của công ty IBM, Intel... để nắm được những tin tức quan trọng trước khi chúng được công bố, từ đó mua hay bán các cổ phiếu của các công ty trên nhằm kiếm lợi bất hợp pháp.

Tờ "Nhật báo phố Wall" (Wall Street Journal) còn cho biết, nhà tỷ phú Mỹ gốc Sri Lanka này, cùng một số đồng hương giàu có, đã cung cấp tiền bạc cho lực lượng Những con hổ giải phóng Tamil mà Mỹ liệt vào danh sách các tổ chức khủng bố.

Với một loạt tội danh, tỷ phú Rajaratnam có thể đối mặt với mức án 200 năm tù giam. Hiện nghi can đã đóng 100 triệu USD tiền bảo lãnh để được tại ngoại chờ ngày ra tòa.

Rajaratnam mang hai quốc tịch Mỹ và Sri Lanka, đến Mỹ du học từ nhiều năm trước và tốt nghiệp một trường đại học danh tiếng. Rajaratnam thành lập Quỹ đầu tư Galleon Group vào năm 1996 với các chi nhánh ở New York, California, Trung Quốc, Đài Loan và Ấn Độ.

Quỹ đầu tư Galleon hiện quản lý 7 tỷ USD tiền đầu tư của khách hàng.

Theo tạp chí Forbes, Rajaratnam là người giàu thứ 559 ở Mỹ với số tài sản lên đến 1,3 tỷ USD. Ông đang sống trong một căn nhà trị giá 10 triệu USD ở thành phố New York.
--------------------------------------

Chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố đã và đang trở thành một trong những mối quan tâm hàng đầu của các quốc gia và các tổ chức quốc tế trong suốt gần 20 năm qua2. Việt Nam đã gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), không thể đứng bên lề cuộc chiến chống rửa tiền của các quốc gia và tổ chức quốc tế. Vậy Việt Nam nên bắt đầu phòng chống rửa tiền từ đâu? Đây là một vấn đề rất phức tạp, không dễ đưa ra câu trả lời. Bài viết này không có tham vọng trả lời câu hỏi trên mà chỉ bước đầu nhận dạng các hoạt động kinh tế có nguy cơ trở thành công cụ rửa tiền ở Việt Nam, từ đó đưa ra định hướng phát triển hoạt động phòng chống rửa tiền trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

5.1. Khái niệm rửa tiền theo pháp luật Việt Nam

Luật các Tổ chức tín dụng năm 1997 đã có quy định về trách nhiệm của các tổ chức tín dụng đối với các khoản tiền có nguồn gốc bất hợp pháp nhưng chưa sử dụng có thuật ngữ “rửa tiền”. Theo Điều 19 Luật các tổ chức tín dụng “1. Tổ chức tín dụng và các tổ chức khác có hoạt động ngân hàng không được che giấu, thực hiện bất kỳ dịch vụ nào liên quan đến khoản tiền đã có bằng chứng về nguồn gốc bất hợp pháp. 2. Trong trường hợp phát hiện các khoản tiền có dấu hiệu bất hợp pháp, tổ chức tín dụng và các tổ chức khác có hoạt động ngân hàng phải thông báo ngay cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.”

Ngày 07/6/2005, Chính phủ ban hành Nghị định số 74/2005/NĐ-CP về phòng, chống rửa tiền. Trong Nghị định này, lần đầu tiên thuật ngữ rửa tiền được sử dụng và giải thích như sau:

“Rửa tiền là hành vi của cá nhân, tổ chức tìm cách hợp pháp hoá tiền, tài sản do phạm tội mà có thông qua các hoạt động cụ thể sau đây:

a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào một giao dịch liên quan đến tiền, tài sản do phạm tội mà có;

b) Thu nhận, chiếm giữ, chuyển dịch, chuyển đổi, chuyển nhượng, vận chuyển, sử dụng, vận chuyển qua biên giới tiền, tài sản do phạm tội mà có;

c) Đầu tư vào một dự án, một công trình, góp vốn vào một doanh nghiệp hoặc tìm cách khác che đậy, nguỵ trang hoặc cản trở việc xác minh nguồn gốc, bản chất thật sự hoặc vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản do phạm tội mà có”.

Như vậy, thực chất quy định về chống rửa tiền thông qua hoạt động ngân hàng đã có từ năm 1997, nhưng đến Nghị định số 74/2005/NĐ-CP thuật ngữ “rửa tiền” mới được sử dụng và phạm vi của thuật ngữ này được hiểu khá hẹp, chỉ giới hạn trong 3 nhóm hành vi mà thôi.

5.2. Nhận diện quá trình rửa tiền:

Việc rửa tiền thường được tiến hành theo một chu trình cơ bản bao gồm 3 giai đoạn: phân phối, dàn trải, hội nhập.

- Giai đoạn phân phối (placement): Phân phối nguồn tiền từ các hoạt động phi pháp vào các định chế tài chính mà không bị phát hiện bởi các cơ quan luật pháp. Các tội phạm rửa tiền thực hiện đầu tư phân tán bằng cách chia các khoản “tiền bẩn” thành nhiều khoản tiền nhỏ dưới mức quy định.

– Giai đoạn dàn trải (layering): Tiền được chuyển từ tổ chức tài chính nầy sang tổ chức tài chính khác để che giấu nguồn gốc và chủ sở hữu của tiền. Thực chất đây là quy trình tạo ra một chuỗi các giao dịch nhằm mục đích che đậy các nguồn tiền từ các hoạt động phi pháp và làm cho chúng ngày càng xa nguồn gốc ban đầu.

- Giai đoạn hội nhập (integration): Tiền được đầu tư vào những hoạt động kinh doanh hợp pháp.

5.3 Nhận diện hoạt động kinh tế có khả năng là công cụ rửa tiền ở Việt Nam:

Cách đây 3 năm, Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã đưa ra cảnh báo: Việt Nam đang trở thành mục tiêu của hoạt động rửa tiền vì hệ thống thanh tra, giám sát, hệ thống kế toán và tìm hiểu khách hàng của các ngân hàng còn kém phát triển; mức độ sử dụng tiền mặt và các luồng chuyển tiền không chính thức khá lớn khiến cho việc kiểm soát các giao dịch, thanh toán trở nên khó khăn4.

Quan sát tình hình kinh tế Việt Nam những năm gần đây, chúng ta dễ dàng nhận ra thị trường bất động sản và thị trường chứng khoán là hai thị trường mà tốc độ phát triển của chúng rất khó dự đoán, dễ đi từ trạng thái phát triển nóng chuyển sang đóng băng. Không đi sâu vào diễn biến của hai thị trường này, nhưng nhìn chung chỉ số VN –Index của thị trường chứng khoán liên tục tăng cao trong năm 2007 và đầu năm 2008. Tương tự thị trường bất động sản cũng tăng cao trong nửa cuối năm 2007, nổi bật với hình ảnh những vụ chen lấn nhau mua căn hộ cao cấp tại TP.HCM từ căn hộ The Manor, Phú Mỹ Hưng, The Mansio5, sau đó là The Vista đến Sky Garden 36, với giá bán được đẩy từ 1.600 USD lên đến 2.800 USD/m2 chỉ trong vài ngày7! Điều này cho thấy gì? Có một luồng tiền rất lớn đã đổ vào thị trường này! Nhưng việc kiểm tra nguồn gốc của lượng tiền này không được quan tâm đúng mức.

Ngay trong tháng 3/2007, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phùng Khắc Kế đã có cảnh báo rửa tiền tham nhũng qua thị trường chứng khoán "Nói đến nguồn trong nước, tôi cũng phải nói thêm một điều mà lâu nay báo chí và các chuyên gia kinh tế chưa nói đến là có một lượng tiền hình thành từ tiền thất thoát hay là tham nhũng cũng vậy. Chúng ta biết rằng, nguồn vốn xây dựng cơ bản và nguồn vốn đầu tư nói chung là rất lớn; chỉ với con số thanh tra nêu là 10% thất thoát vào túi các cá nhân trong các lĩnh vực này thì cũng đã là một con số rất lớn. Ví dụ, một năm đầu từ 200 ngàn tỷ thì 10% thì con số này là 20 ngàn tỷ; số vốn này nếu chuyển qua đầu tư chứng khoán cũng là một yếu tố thúc đẩy sự nóng lên của thị trường trong thời gian qua”8. Ngoài ra, cũng chưa kiểm tra, giám sát được nguồn vốn của các quỹ đầu tư nước ngoài đang hoạt động tại Việt Nam mặc dù số lượng các quỹ không nhiều. Đối với thị trường bất động sản, căn hộ trị giá cả tỷ đồng, nhưng đa số đều thanh toán bằng tiền mặt, nhưng hoạt động điều tra, phân tích các giao dịch này chưa được thực hiện.

5.4 Hoạt động phòng chống rửa tiền hiện nay và định hướng phát triển:

5.4.1. Hoạt động phòng chống rửa tiền hiện nay:

Nhằm mục tiêu phòng chống rửa tiền, Trung tâm thông tin chống rửa tiền thuộc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã được thành lập theo Quyết định số 1002/QĐ-NHNN ngày 08/7/2005 của Thống đốc NHNN Việt Nam. Theo Quyết định số 1002/QĐ-NHNN, Trung tâm thông tin chống rửa tiền thuộc NHNN chính thức đi vào hoạt động từ 01/8/2005. Đến nay, Trung tâm này đã nhận được khoảng 20 báo cáo về các giao dịch tình nghi là rửa tiền. Tuy nhiên, chưa một vụ nghi vấn nào được kết luận là hành vi rửa tiền9. Chưa có hành vi nghi vấn nào được kết luận là hành vi rửa tiền có thể hiểu là tại Việt Nam chưa có hành vi rửa tiền? Hoàn toàn không phải vậy. Các giao dịch về tài chính ở VN chủ yếu là tiền mặt trao tay, ít dùng các công nghệ thanh toán như các nước trên thế giới. Điều này khiến việc kiểm tra hoạt động rửa tiền gần như không thể thực hiện.

Đầu tháng 10/2008, vụ án rửa tiền xuyên quốc gia đầu tiên ở VN đã được phát hiện, xác định rõ nguồn gốc xuất xứ tiền phạm pháp và bắt được đối tượng phạm tội là người nước ngoài. Bọn tội phạm đánh cắp từ một tài khoản có uy tín tại nước ngoài, chuyển vào VN tại 2 chi nhánh ngân hàng thương mại tại Đà Nẵng và Bà Rịa – Vũng Tàu. Từ đó, đối tượng tên Baggio Carlitos Linska (quốc tịch Mozambique), kẻ đã mở tài khoản và rút trên 4,1 tỷ đồng tại Đà Nẵng đã bị bắt tạm giữ tại sân bay Tân Sơn Nhất (TP.HCM) ngày 24-9. Cùng lúc, Phòng An ninh kinh tế (PA17) Công an Đà Nẵng cũng phối hợp với Công an tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu bắt tạm giữ khẩn cấp đối với Massamba Lendebe Elvis, quốc tịch Mozambique tại Bà Rịa – Vũng Tàu. Riêng đối tượng Niaty Lokasso Djamba, quốc tịch Congo – kẻ đã mở tài khoản và được chuyển số tiền trên 3,34 tỷ đồng tại Bà Rịa – Vũng Tàu đã bỏ trốn10.

5.4.2. Định hướng phát triển:

Việt Nam trở thành thành viên (Member Jurisdiction) thứ 33 của Nhóm Châu Á – Thái Bình Dương (Asia Pacific Group – APG)- tổ chức quốc tế mang tính tự quản và hợp tác- về chống rửa tiền vào tháng 5/200711. Là thành viên của APG, Chính phủ VN cam kết thi hành theo đúng các điều khoản phòng chống rửa tiền, đặc biệt là phải thực thi 40 khuyến nghị12 của lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (Financial Action Task Force on Money-Laundering – FATF13). Điều này có nghĩa là Việt Nam vừa tuân thủ theo các quy định quốc tế vừa phải để cho FATF giám sát và theo dõi cơ chế chống rửa tiền một cách chặt chẽ và cũng như phải được các cơ quan độc lập khác đánh giá, xem xét14. Như vậy, hoạt động phòng chống rửa tiền hiện nay cần phải theo định hướng phát triển sau:

Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống pháp luật về chống rửa tiền theo tiêu chuẩn quốc tế.

Tháng 2/2004, Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hiệp quốc (LHQ) đã công bố ấn phẩm “An overview of the UN conventions and the international standards concerning anti-money laundering legislation”15. Ấn phẩm này tập hợp, hệ thống hóa quy định của các công ước của Liên hợp quốc và các tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến chống rửa tiền theo 16 nhóm chủ đề như sau: các định nghĩa về tài chính, nhận diện khách hàng, lưu giữ thông tin, báo cáo.… Trong tài liệu này không chỉ giới thiệu quy định của các công ước của LHQ mà còn có các Chỉ thị (Directive) của Nghị viện châu Âu, các khuyến nghị (recommendations) của Lực lượng đặc nhiệm tài chính chống rửa tiền (FATF). Tháng 1/2007, ấn phẩm này được cập nhật các quy định mới của Hội đồng châu Âu. Trong 40 khuyến nghị của FATF mà Việt Nam phải tuân thủ có khuyến nghị số 1 và số 2 chỉ rõ việc hình sự hóa hành vi rửa tiền cần phải phù hợp với tiêu chuẩn công bố trong Công ước Viên và Công ước Palermo. Đối chiếu yêu cầu hình sự hóa của Công ước Viên và Công ước Palermo và khuyến nghị của FATF, Việt Nam đã hình sự hóa khá nhiều các hành vi rửa tiền, tuy nhiên vẫn còn phải bổ sung các tội danh mới vào Bộ luật Hình sự cho phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế về chống rửa tiền và tài trợ khủng bố như tội giao dịch nội gián, tội thao túng thị trường, tội tài trợ khủng bố, tội buôn người (BLHS năm 1999 chỉ có tội buôn bán phụ nữ (Điều 119), tội mua bán, đánh tráo hoặc chiếm đoạt trẻ em (Điều 120)), tội đưa người nhập cư bất hợp pháp.

Bên cạnh việc bổ sung thêm tội danh mới vào Bộ luật Hình sự, Việt Nam cần sửa đổi khái niệm rửa tiền trong Nghị định số 74/2005/NĐ-CP cho phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Điều lưu ý về mặt thuật ngữ, Công ước Viên của Liên hợp quốc chưa sử dụng thuật ngữ rửa tiền; Công ước Palermo và Công ước về chống tham nhũng sử dụng thuật ngữ “laundering of proceeds of crime”, theo sát nghĩa của thuật ngữ này, chúng ta có thể gọi là rửa tiền/tài sản có nguồn gốc từ tội phạm; khuyến nghị của FATF sử dụng thuật ngữ “money laundering”, có nghĩa là rửa tiền. Tất cả các văn bản trên không đưa ra định nghĩa về “laundering of proceeds of crime” hay “money-laundering” mà chỉ xác định các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến tài sản có nguồn gốc bất hợp pháp hoặc do phạm tội mà có cần phải được quy định là tội phạm. Về mặt hình thức văn bản, chúng tôi đồng ý với ông Ric Power, cố vấn phòng chống tội phạm rửa tiền và tài trợ khủng bố, chương trình toàn cầu phòng chống rửa tiền, cơ quan Phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hiệp quốc là Việt Nam cần tiến tới xây dựng Luật Phòng chống rửa tiền16.

Thứ hai, xây dựng cơ quan tình báo tài chính (Financial Intelligence Unit-FIU) với chức năng và vai trò theo khuyến nghị số 26 của FATF. Hiện nay, Trung tâm thông tin chống rửa tiền thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, mà Ngân hàng nhà nước Việt Nam chỉ là cơ quan ngang bộ – quy định tại Điều 1 của Luật Ngân hàng Nhà nước năm 1997 và Điều 1 Nghị định số 96/2008/NĐ-CP ngày 26/8/2008 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, chưa có vị trí độc lập như các cơ quan tình báo tài chính của các quốc gia khác. Ví dụ như Indonesia đã có FIU vào năm 2002 theo 1 đạo luật của quốc hội; Philippines có Hội đồng chống rửa tiền (AMLC), cũng là FIU của Philippines, luật chống rửa tiền cho phép AMLC huy động sử hỗ trợ của bất kỳ nhánh nào thuộc Chính phủ….

Thứ ba, phát triển hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt. Đây là một vấn đề khó khăn, nhưng Việt Nam phải từng bước thực hiện. Việc phát triển hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt như thế nào là xứng đáng là một đề tài nghiên cứu khoa học được đầu tư thỏa đáng.

5.5 Tổ chức tín dụng có trách nhiệm trong phòng chống rửa tiền như thế nào?

- Không được che giấu, thực hiện hoạt động kinh doanh liên quan đến khoản tiền đã có bằng chứng về nguồn gốc bất hợp pháp;

- Xây dựng quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố;

- Thực hiện các biện pháp phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố;

- Hợp tác với cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc điều tra hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố.

(MKLAW FIRM: Biên tập)