Mục lục bài viết

1. Tổng quan về Điều 82 Luật đất đai 2024

Điều 82 Luật Đất đai 2024 quy định chi tiết các trường hợp thu hồi đất trong bối cảnh chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, và các tình huống liên quan đến nguy cơ đe dọa tính mạng con người hoặc khi đất đai không còn khả năng tiếp tục sử dụng. Quy định này phản ánh cam kết của Nhà nước trong việc quản lý và sử dụng tài nguyên đất đai một cách bền vững và hiệu quả, đảm bảo công bằng trong quản lý đất đai, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của người sử dụng đất. Điều 82 quy định những nội dung cơ bản sau:

- Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo quy định pháp luật

Luật Đất đai 2024 quy định rằng khi quyền sử dụng đất của một cá nhân hoặc tổ chức bị chấm dứt theo quy định pháp luật, Nhà nước có quyền thu hồi lại phần diện tích đất này. Trong các trường hợp chấm dứt quyền sử dụng đất, có thể bao gồm: hết thời hạn thuê đất mà không được gia hạn, vi phạm các điều khoản sử dụng đất dẫn đến quyết định thu hồi, hoặc không thực hiện đúng các quy định về sử dụng đất. Điều này giúp Nhà nước có thể kiểm soát tốt hơn về tài nguyên đất, đảm bảo rằng đất đai được sử dụng đúng mục đích và tránh tình trạng đất bị bỏ hoang, lãng phí tài nguyên.

- Người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất

Bên cạnh trường hợp chấm dứt quyền sử dụng, người sử dụng đất cũng có quyền tự nguyện trả lại đất cho Nhà nước khi không còn nhu cầu sử dụng. Đối với các cá nhân, tổ chức có diện tích đất nhưng không còn nhu cầu sử dụng, việc trả lại đất là một cách chủ động và tích cực nhằm tránh tình trạng đất bị bỏ trống, lãng phí. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh quỹ đất ngày càng hạn hẹp và nhu cầu sử dụng đất ngày càng tăng cao. Khi người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất, Nhà nước sẽ tiếp nhận và sắp xếp để sử dụng diện tích này một cách hợp lý, phù hợp với quy hoạch phát triển chung.

- Thu hồi đất trong trường hợp có nguy cơ đe dọa tính mạng con người

Một trong những điều khoản quan trọng của Điều 82 là quy định về thu hồi đất trong những trường hợp nguy hiểm, có nguy cơ đe dọa trực tiếp đến tính mạng con người. Điều này bao gồm các khu vực có nguy cơ thiên tai cao như sạt lở đất, lũ quét, hoặc các khu vực bị ô nhiễm nghiêm trọng, có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người nếu tiếp tục sinh sống hoặc canh tác. Nhà nước thực hiện việc thu hồi đất trong những trường hợp này nhằm bảo vệ người dân, đồng thời tiến hành các biện pháp quy hoạch hoặc xử lý phù hợp nhằm ngăn chặn rủi ro cho cộng đồng.

-Thu hồi đất trong trường hợp người sử dụng đất không còn khả năng sử dụng

Bên cạnh việc bảo vệ tính mạng con người, Điều 82 còn đề cập đến việc thu hồi đất khi người sử dụng đất không còn khả năng tiếp tục sử dụng. Đây là những trường hợp đặc biệt, chẳng hạn khi người sử dụng đất qua đời mà không có người thừa kế hợp pháp, hoặc người sử dụng đất không còn khả năng quản lý và sử dụng đất hiệu quả. Trong các trường hợp này, đất sẽ được giao cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền quản lý hoặc phân bổ lại cho các mục đích sử dụng khác, đảm bảo đất được khai thác và sử dụng hợp lý, tránh tình trạng đất bị bỏ hoang.

- Thu hồi đất từ các công ty nông, lâm nghiệp

Luật Đất đai 2024 cũng đề cập đến việc thu hồi diện tích đất từ các công ty nông, lâm nghiệp khi diện tích đất này không còn phù hợp với quy hoạch sử dụng hoặc không được sử dụng đúng mục đích. Các công ty nông, lâm nghiệp có trách nhiệm bàn giao lại phần đất không sử dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích cho Nhà nước. Quy định này giúp các địa phương có thể tái phân bổ đất cho các mục đích khác nhau như nông nghiệp, công nghiệp, hoặc xây dựng cơ sở hạ tầng, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Đồng thời, điều này cũng giúp Nhà nước kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng đất của các công ty nông, lâm nghiệp, tránh tình trạng sử dụng đất không hiệu quả.

- Căn cứ thu hồi những trường hợp trên

Khi tiến hành thu hồi đất, Nhà nước sẽ ban hành những văn bản, giấy tờ đưa ra căn cứ về việc thu hồi đất. 

Điều 82 Luật Đất đai 2024 là một trong những điều khoản quan trọng giúp Nhà nước thực hiện vai trò quản lý đất đai, đảm bảo đất được sử dụng đúng mục đích, bảo vệ tính mạng và sức khỏe người dân, đồng thời tạo điều kiện cho việc sử dụng tài nguyên đất đai một cách hiệu quả. Các trường hợp thu hồi đất được quy định cụ thể và rõ ràng, từ chấm dứt quyền sử dụng đất, tự nguyện trả lại, đến các tình huống nguy hiểm và đặc biệt là các trường hợp liên quan đến các công ty nông, lâm nghiệp. Sự nhất quán và minh bạch trong quy định này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất mà còn tạo cơ sở cho việc phát triển bền vững quỹ đất quốc gia.

 

2. Phân tích chi tiết từng trường hợp thu hồi đất

Điều 82 Luật Đất đai năm 2024 quy định các trường hợp Nhà nước có quyền thu hồi đất, bao gồm những trường hợp chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, người sử dụng tự nguyện trả lại đất, hoặc đất nằm trong khu vực có nguy cơ đe dọa đến tính mạng con người. Quy định này nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc quản lý và bảo vệ tài nguyên đất, đảm bảo đất đai được sử dụng hợp lý và bảo vệ an toàn cho cộng đồng. Quy định chi tiết như sau:

- Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật

Luật quy định rõ ràng về các trường hợp mà việc sử dụng đất phải chấm dứt và Nhà nước có quyền thu hồi, nhằm đảm bảo sự công bằng trong sử dụng đất đai và khắc phục tình trạng đất bị bỏ hoang. Các trường hợp này bao gồm:

  • Tổ chức được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất bị giải thể, phá sản hoặc bị chấm dứt hoạt động: Khi tổ chức nhận đất từ Nhà nước mà không phải trả tiền sử dụng, nếu tổ chức đó không còn hoạt động (do giải thể, phá sản, hoặc chấm dứt hoạt động), Nhà nước sẽ thu hồi lại phần đất này. Điều này giúp đảm bảo rằng đất được sử dụng vào các mục đích có ích và hiệu quả thay vì bị bỏ trống hay sử dụng sai mục đích.
  • Cá nhân sử dụng đất chết mà không có người nhận thừa kế: Nếu người sử dụng đất qua đời và không có người thừa kế hợp pháp hoặc không có người thừa kế sẵn sàng tiếp quản quyền sử dụng, đất sẽ được thu hồi. Trong các trường hợp như vậy, Nhà nước có quyền quản lý lại đất này để sử dụng vào các mục đích khác phục vụ lợi ích chung.
  • Đất được Nhà nước giao, cho thuê có thời hạn nhưng không được gia hạn: Đối với những mảnh đất có thời hạn sử dụng mà thời gian này đã hết và người sử dụng không được gia hạn tiếp tục, Nhà nước sẽ thu hồi. Điều này nhằm đảm bảo rằng đất đai sẽ không bị chiếm giữ quá lâu khi không còn nhu cầu sử dụng.
  • Chấm dứt dự án đầu tư: Nếu một dự án đầu tư bị chấm dứt theo quy định pháp luật, đất đã giao cho dự án sẽ được thu hồi. Đây là biện pháp để tránh tình trạng các dự án "treo", không triển khai nhưng vẫn chiếm dụng đất, gây lãng phí tài nguyên.
  • Đất đã bị thu hồi rừng: Trường hợp đất rừng bị thu hồi theo các quy định về bảo vệ và phát triển rừng, diện tích đất này cũng sẽ bị thu hồi, và sử dụng vào mục đích khác mà phù hợp với kế hoạch bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

- Người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất

Ngoài các trường hợp bắt buộc phải thu hồi đất, luật còn quy định rằng nếu người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất cho Nhà nước, đất sẽ được tiếp nhận lại. Đây là một biện pháp khuyến khích và tạo điều kiện cho người sử dụng đất khi không còn nhu cầu sử dụng đất. Việc tự nguyện trả lại đất không chỉ giúp Nhà nước tái phân bổ tài nguyên đất hợp lý mà còn thể hiện trách nhiệm của người sử dụng đất trong việc quản lý và bảo vệ tài nguyên chung.

- Thu hồi đất trong các khu vực có nguy cơ đe dọa tính mạng con người hoặc không còn khả năng tiếp tục sử dụng

Nhà nước sẽ tiến hành thu hồi đất khi có nguy cơ đe dọa tính mạng người dân, hoặc khi đất không còn khả năng tiếp tục sử dụng. Điều này không chỉ để bảo vệ người dân mà còn giúp xử lý kịp thời những khu vực có nguy cơ cao. Các trường hợp cụ thể bao gồm:

  • Đất ở trong khu vực bị ô nhiễm môi trường: Nếu đất nằm trong khu vực ô nhiễm có nguy cơ gây hại cho sức khỏe hoặc tính mạng người dân, hoặc đất không còn khả năng sử dụng theo mục đích đã xác định do ô nhiễm, Nhà nước sẽ thu hồi. Điều này nhằm ngăn ngừa rủi ro cho cộng đồng và môi trường.
  • Đất ở có nguy cơ sạt lở, sụt lún, hoặc bị ảnh hưởng bởi thiên tai: Nhà nước có quyền thu hồi đất nếu khu vực đó nằm trong vùng dễ bị sạt lở, sụt lún, hoặc chịu tác động của thiên tai, đe dọa tính mạng con người. Đồng thời, đất nằm trong khu vực không thể sử dụng được do sạt lở hoặc thiên tai cũng sẽ bị thu hồi. Việc này đảm bảo an toàn và sức khỏe của người dân sống trong khu vực nguy hiểm, đồng thời tránh tình trạng đất đai bị bỏ hoang vì không thể sử dụng.

- Thu hồi đất trong các trường hợp quy định khác

Điều 82 cũng quy định rằng đất sẽ bị thu hồi trong các trường hợp được nêu tại khoản 1 Điều 48 và điểm d, đ khoản 1 Điều 181 của Luật Đất đai 2024. Các trường hợp này bao gồm việc thu hồi đất để thực hiện các nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, hoặc phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia. Điều này đảm bảo rằng các mục tiêu quan trọng của Nhà nước sẽ được thực hiện một cách suôn sẻ và hiệu quả, phù hợp với lợi ích quốc gia và cộng đồng.

Bên cạnh đó, Khoản 5 Điều 82 còn xác định các căn cứ pháp lý cụ thể cho từng trường hợp thu hồi đất, nhằm đảm bảo tính hợp pháp, công bằng, và minh bạch trong quá trình thực hiện.

- Căn cứ thu hồi đất trong trường hợp tổ chức được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất bị giải thể, phá sản hoặc bị chấm dứt hoạt động

Theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 82, khi một tổ chức đã được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất mà không còn hoạt động do giải thể, phá sản, hoặc chấm dứt hoạt động, thì đất đó sẽ bị thu hồi. Trong trường hợp này, việc thu hồi đất phải dựa trên văn bản có hiệu lực pháp luật của cơ quan có thẩm quyền. Điều này đảm bảo rằng quyết định về việc giải thể hoặc phá sản của tổ chức đã được công nhận chính thức, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc thu hồi đất.

- Căn cứ thu hồi đất khi cá nhân sử dụng đất chết và không có người nhận thừa kế

Tại điểm b khoản 1 Điều 82, Luật quy định rằng đất sẽ bị thu hồi nếu người sử dụng đất qua đời và không có người thừa kế hoặc người thừa kế từ chối tiếp nhận quyền sử dụng đất. Để thực hiện thu hồi đất trong trường hợp này, cơ quan có thẩm quyền phải căn cứ vào giấy chứng tử hoặc quyết định tuyên bố một người là đã chết theo quy định của pháp luật. Điều này nhằm đảm bảo rằng việc thu hồi đất chỉ diễn ra khi có đủ căn cứ pháp lý xác thực về cái chết của người sử dụng đất và không có người thừa kế.

- Căn cứ thu hồi đất khi hết thời hạn giao đất hoặc thuê đất

Điểm c khoản 1 Điều 82 quy định về trường hợp đất đã được Nhà nước giao hoặc cho thuê có thời hạn, nhưng thời gian này đã hết và không được gia hạn, thì đất sẽ bị thu hồi. Để thực hiện thu hồi, cần dựa vào các quyết định giao đất, quyết định cho thuê đất hoặc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Các giấy tờ này là minh chứng pháp lý về thời hạn sử dụng đất đã hết, và không có quyền gia hạn tiếp tục. Qua đó, Nhà nước sẽ đảm bảo thu hồi đất một cách hợp pháp khi thời hạn sử dụng đất đã đến hồi kết.

- Căn cứ thu hồi đất khi dự án đầu tư bị chấm dứt

Đối với trường hợp dự án đầu tư bị chấm dứt theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 82, Luật yêu cầu căn cứ vào văn bản chấm dứt dự án đầu tư. Văn bản này phải là quyết định của cơ quan có thẩm quyền và có hiệu lực pháp lý. Thông qua đó, Nhà nước sẽ có cơ sở để thu hồi đất, tránh tình trạng đất bị chiếm dụng không hiệu quả hoặc bị bỏ hoang do dự án bị ngừng triển khai.

- Căn cứ thu hồi đất khi rừng đã bị thu hồi

Đối với trường hợp đất nằm trong khu vực rừng đã bị thu hồi theo quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 82, Nhà nước sẽ thu hồi đất dựa trên văn bản thu hồi rừng. Quy định này đảm bảo rằng việc thu hồi đất có căn cứ pháp lý rõ ràng, phù hợp với các chính sách quản lý và bảo vệ rừng quốc gia. Khi đất rừng bị thu hồi, Nhà nước có thể sử dụng diện tích này cho các mục đích khác nhằm phục vụ lợi ích cộng đồng hoặc bảo vệ môi trường.

- Căn cứ thu hồi đất khi người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất

Điều 82 cũng quy định về trường hợp người sử dụng đất không còn nhu cầu sử dụng và tự nguyện trả lại đất. Để thực hiện thu hồi đất trong trường hợp này, cơ quan có thẩm quyền cần căn cứ vào văn bản trả lại đất của người sử dụng đất. Điều này thể hiện tính minh bạch và tôn trọng quyền tự nguyện của người sử dụng đất, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho Nhà nước tái phân bổ tài nguyên đất đai một cách hiệu quả.

- Căn cứ thu hồi đất khi khu vực đất có nguy cơ đe dọa tính mạng con người hoặc không còn khả năng tiếp tục sử dụng

Trong các trường hợp đất nằm trong khu vực có nguy cơ đe dọa đến tính mạng con người, hoặc không còn khả năng tiếp tục sử dụng do sạt lở, sụt lún hoặc bị ảnh hưởng bởi thiên tai, Nhà nước sẽ thu hồi đất dựa vào văn bản của cơ quan có thẩm quyền xác định mức độ ô nhiễm môi trường, sạt lở, sụt lún, hoặc bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Các văn bản này là căn cứ quan trọng để Nhà nước đảm bảo việc thu hồi đất diễn ra phù hợp với tình hình thực tế, đồng thời bảo vệ an toàn cho người dân.

Điều 82 Luật Đất đai 2024 quy định chi tiết và rõ ràng về các trường hợp thu hồi đất, từ những tình huống chấm dứt việc sử dụng đất, người sử dụng tự nguyện trả lại, đến các trường hợp đe dọa tính mạng hoặc không thể sử dụng được. Đồng thời, đưa ra các căn cứ pháp lý cụ thể cho từng trường hợp thu hồi đất, từ đó giúp Nhà nước thực hiện quyền thu hồi đất một cách hợp pháp và công bằng.

 

3. Quyền lợi của người bị thu hồi đất

Luật Đất đai 2024 đã mang đến những cải cách lớn trong việc bảo vệ quyền lợi của người dân khi đất đai bị thu hồi. Đặc biệt, Điều 82 đã quy định rõ ràng về các quyền lợi này, nhằm đảm bảo sự công bằng, minh bạch và nâng cao chất lượng cuộc sống của người bị thu hồi đất. Điều này không chỉ thể hiện sự quan tâm của Nhà nước mà còn góp phần xây dựng một xã hội ổn định, phát triển bền vững. Dưới đây là phân tích chi tiết về các quyền lợi của người bị thu hồi đất theo quy định tại Điều 82:

Một trong những quyền lợi quan trọng của người dân bị thu hồi đất là được bồi thường với giá trị đất phù hợp với giá thị trường. Theo quy định mới, Nhà nước sẽ định giá đất đai dựa trên nguyên tắc thị trường, thay thế cho khung giá đất trước đây. Quy định này nhằm đảm bảo rằng mức bồi thường mà người dân nhận được sẽ công bằng và tương xứng với giá trị thực tế của đất tại thời điểm thu hồi. Việc định giá đất theo thị trường giúp người bị thu hồi đất nhận được mức đền bù xứng đáng hơn, đồng thời giải quyết tình trạng bất cập khi mức đền bù thấp hơn so với giá đất thực tế. Người dân sẽ cảm thấy yên tâm hơn, giảm bớt những khó khăn tài chính khi họ mất đi tài sản của mình.

Ngoài việc bồi thường bằng tiền, người bị thu hồi đất nông nghiệp có thể được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở. Đây là một chính sách mới giúp người dân có thể nhanh chóng ổn định cuộc sống và giảm bớt áp lực trong việc tìm kiếm nơi sinh sống mới. Đối với các hộ gia đình phụ thuộc vào đất nông nghiệp, việc nhận được nhà ở hoặc đất ở có thể mở ra cơ hội mới cho họ về cả mặt sinh kế và điều kiện sống. Điều này không chỉ đảm bảo rằng người dân có nơi ở mới mà còn giúp họ thích nghi dễ dàng hơn với cuộc sống đô thị hóa. Người dân có thể dễ dàng chuyển đổi nghề nghiệp, tham gia vào các hoạt động kinh tế và tăng cường khả năng phát triển bản thân, gia đình trong môi trường mới.

Một điểm quan trọng trong Luật Đất đai 2024 là quy định chỉ tiến hành thu hồi đất khi đã có nhà ở tái định cư. Điều này đồng nghĩa với việc Nhà nước phải chuẩn bị đầy đủ điều kiện về tái định cư trước khi tiến hành thu hồi đất của người dân. Quy định này giúp đảm bảo rằng người bị thu hồi đất sẽ không bị rơi vào tình trạng mất chỗ ở và phải tìm nơi tạm trú không đảm bảo. Thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Nhà nước đến đời sống của người dân, đặc biệt là những người phải di dời. Người dân không chỉ nhận được đền bù mà còn đảm bảo rằng họ sẽ có một nơi ở ổn định ngay sau khi đất của họ bị thu hồi, từ đó giúp họ ổn định cuộc sống và dễ dàng thích nghi hơn.

Đối với các hộ gia đình có nhiều thế hệ cùng chung sống, Luật Đất đai 2024 quy định hỗ trợ thêm đất để đảm bảo mỗi thành viên đều có không gian sinh hoạt đầy đủ. Điều này đặc biệt ý nghĩa với các gia đình truyền thống Việt Nam, nơi mà nhiều thế hệ thường sống chung dưới một mái nhà. Với sự hỗ trợ này, các hộ gia đình không còn phải lo lắng về việc diện tích đất không đủ để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của tất cả các thành viên.

Ngoài các hình thức bồi thường cơ bản, người bị thu hồi đất còn được hưởng nhiều khoản hỗ trợ khác. Cụ thể, Nhà nước có các chương trình hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, đào tạo nghề, hỗ trợ tài chính trong giai đoạn tái định cư và hỗ trợ trong các lĩnh vực khác. Những khoản hỗ trợ này nhằm giúp người dân có thể tự trang trải cuộc sống, ổn định công việc mới và nhanh chóng hòa nhập vào cộng đồng mới.

Người bị thu hồi đất còn được bảo đảm quyền lợi liên quan đến các tài sản gắn liền với đất, chẳng hạn như nhà ở, công trình xây dựng, cây trồng. Các tài sản này sẽ được định giá phù hợp và được bồi thường thỏa đáng. Điều này giúp người dân bảo toàn được giá trị tài sản của mình, đồng thời có thể tái đầu tư vào cuộc sống mới một cách dễ dàng. Việc bảo vệ quyền lợi tài sản gắn liền với đất là một bước tiến quan trọng, đảm bảo rằng người dân sẽ không bị mất mát quá nhiều khi đất đai bị thu hồi. Điều này cũng giúp người dân có thể an tâm hơn trong quá trình đàm phán và giải quyết các vấn đề liên quan đến đền bù.

Điều 82 Luật Đất đai 2024 đã đặt ra những quy định bảo vệ quyền lợi của người bị thu hồi đất một cách toàn diện, từ việc bồi thường đất đai, tài sản đến hỗ trợ tái định cư và các khoản hỗ trợ khác. Những quyền lợi này không chỉ giúp người dân ổn định cuộc sống mà còn thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đến đời sống của người dân, từ đó xây dựng một xã hội công bằng và phát triển bền vững.

Xem thêm:

Khi quý khách có thắc mắc về quy định pháp luật, vui lòng liên hệ đến hotline Luật sư tư vấn pháp luật đất đai trực tuyến qua tổng đài : 19006162 để được tư vấn pháp luật nhanh chóng.