Quy định về các khoản phụ cấp theo lương mới nhất

1. Khái niệm và ý nghĩa các khoản phụ cấp

Phụ cấp lương là một khoản tiền bổ sung ngoài mức lương cơ bản mà người lao động nhận được từ người sử dụng lao động. Mặc dù khái niệm "phụ cấp lương" không được quy định cụ thể trong bất kỳ văn bản quy phạm pháp luật nào, nhưng tại Điều 3, khoản 5 Thông tư 10/2020/TT-BLĐTBXH, phụ cấp lương được hiểu là một khoản tiền được chi trả để bù đắp cho các yếu tố như điều kiện lao động, tính chất phức tạp của công việc, điều kiện sinh hoạt, hay mức độ thu hút lao động mà trong mức lương thỏa thuận ban đầu trong hợp đồng lao động chưa được tính đến hoặc tính chưa đầy đủ.

Các khoản phụ cấp có thể bao gồm phụ cấp ăn trưa, phụ cấp đi lại, phụ cấp độc hại, phụ cấp làm đêm, hay các khoản phụ cấp đặc thù tùy thuộc vào tính chất công việc và yêu cầu từ người sử dụng lao động.

Ý nghĩa của các khoản phụ cấp

Phụ cấp lương có ý nghĩa quan trọng đối với cả người lao động và người sử dụng lao động. Đối với người lao động, các khoản phụ cấp giúp cải thiện thu nhập và bù đắp các chi phí phát sinh trong quá trình làm việc. Ví dụ, phụ cấp đi lại giúp người lao động giảm bớt gánh nặng chi phí di chuyển, hoặc phụ cấp độc hại giúp bù đắp cho các rủi ro về sức khỏe khi làm việc trong môi trường có yếu tố nguy hiểm.

Đối với người sử dụng lao động, việc chi trả phụ cấp giúp thu hút và giữ chân người lao động có năng lực, đồng thời phản ánh sự công bằng trong việc đãi ngộ người lao động khi phải làm việc trong các điều kiện đặc biệt. Những khoản phụ cấp này cũng góp phần tăng cường sự hài lòng và động lực làm việc của nhân viên.

Tóm lại, phụ cấp là một phần quan trọng trong cơ cấu tiền lương, có tác dụng điều chỉnh mức thu nhập của người lao động sao cho hợp lý và công bằng hơn, đồng thời hỗ trợ người lao động trong việc cải thiện điều kiện sống và làm việc.

2. Quy định về các khoản phụ cấp theo pháp luật lao động

Theo quy định tại điểm b khoản 5 Điều 3 Thông tư 10/2020/TT-BLĐTBXH thì phụ cấp lương là một phần không thể thiếu trong chế độ đãi ngộ đối với người lao động, giúp điều chỉnh thu nhập một cách công bằng và hợp lý hơn. Các khoản phụ cấp lương này được thỏa thuận rõ ràng giữa người lao động và người sử dụng lao động, bao gồm hai nhóm chính như sau:

- Các khoản phụ cấp để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt và mức độ thu hút lao động: Những khoản phụ cấp này được quy định để bù đắp cho các yếu tố mà mức lương cơ bản trong hợp đồng lao động chưa tính đến hoặc chưa tính đầy đủ. Cụ thể, chúng có thể liên quan đến những điều kiện lao động đặc biệt, như môi trường làm việc có yếu tố độc hại, nguy hiểm, hay công việc đòi hỏi sự phức tạp, căng thẳng cao hoặc tính chất đặc thù của ngành nghề. Ngoài ra, các khoản phụ cấp này cũng có thể nhằm hỗ trợ người lao động đối phó với những khó khăn về điều kiện sinh hoạt hoặc để thu hút lao động vào những vị trí công việc mà thị trường lao động đang thiếu hụt.

- Các khoản phụ cấp liên quan đến quá trình làm việc và kết quả thực hiện công việc của người lao động: Đây là các khoản phụ cấp được chi trả dựa trên hiệu quả công việc và kết quả làm việc thực tế của người lao động. Những khoản phụ cấp này thể hiện sự khuyến khích, động viên và ghi nhận những đóng góp tích cực của người lao động đối với công ty. Việc trả phụ cấp theo hiệu quả công việc không chỉ giúp người lao động cảm thấy công sức của mình được công nhận, mà còn tạo động lực để họ cống hiến nhiều hơn trong công việc.

Theo Nghị quyết 27-NQ/TW năm 2018, việc cải cách các chế độ phụ cấp trong hệ thống chính sách tiền lương của Nhà nước đã được đặt ra với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công và bảo đảm công bằng trong việc đãi ngộ người lao động trong khu vực công. Một trong những điểm đáng chú ý là việc sắp xếp lại các chế độ phụ cấp hiện hành, đảm bảo rằng tổng quỹ phụ cấp không vượt quá 30% tổng quỹ lương của các cơ quan, đơn vị. Cụ thể, các quy định về các loại phụ cấp được điều chỉnh và tổ chức lại như sau:

- Các loại phụ cấp sau đây sẽ vẫn tiếp tục được áp dụng:

• Phụ cấp kiêm nhiệm: Dành cho các cán bộ, công chức có nhiệm vụ kiêm nhiệm thêm công việc ngoài chức danh chính thức.
• Phụ cấp thâm niên vượt khung: Được cấp cho những người có thâm niên công tác lâu năm, vượt qua các khung lương quy định, nhằm khuyến khích và ghi nhận đóng góp của họ.
• Phụ cấp khu vực: Áp dụng đối với các khu vực có điều kiện lao động khó khăn, khắc nghiệt, giúp điều chỉnh mức lương phù hợp với những khó khăn này.
• Phụ cấp trách nhiệm công việc: Trả cho những người lao động có trách nhiệm cao trong công việc, nhằm thúc đẩy tinh thần cống hiến.
• Phụ cấp lưu động: Dành cho những công việc yêu cầu di chuyển thường xuyên, công tác dài ngày hoặc làm việc ở những địa bàn xa xôi.
• Phụ cấp phục vụ an ninh, quốc phòng: Được áp dụng đối với các lực lượng như quân đội, công an, cơ yếu, phục vụ cho công tác đảm bảo an ninh, quốc phòng.
• Phụ cấp đặc thù đối với lực lượng vũ trang: Cũng sẽ tiếp tục duy trì, để đảm bảo đãi ngộ phù hợp với những đặc thù trong công tác của lực lượng vũ trang.

- Nghị quyết cũng đưa ra quy định về việc gộp các khoản phụ cấp để đơn giản hóa chế độ đãi ngộ:

• Các phụ cấp ưu đãi theo nghề, phụ cấp trách nhiệm theo nghề và phụ cấp độc hại, nguy hiểm sẽ được gộp lại dưới tên gọi chung là phụ cấp theo nghề. Những phụ cấp này sẽ áp dụng cho các công chức, viên chức trong các ngành, nghề có yếu tố lao động đặc biệt như giáo dục, y tế, tư pháp (toà án, kiểm sát), thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, hải quan, kiểm lâm, và các công việc yêu cầu điều kiện lao động khắc nghiệt hoặc có yếu tố độc hại.
• Phụ cấp đặc biệt và phụ cấp thu hút đối với những người làm việc ở các vùng có điều kiện kinh tế, xã hội đặc biệt khó khăn sẽ được gộp thành một khoản phụ cấp công tác ở vùng đặc biệt khó khăn, giúp quản lý và phân bổ quỹ phụ cấp hiệu quả hơn.

- Theo tinh thần cải cách, một số loại phụ cấp không còn phù hợp với thực tế sẽ được bãi bỏ:

• Phụ cấp thâm niên nghề (trừ đối với quân đội, công an, cơ yếu để bảo đảm tương quan với cán bộ, công chức) sẽ không còn được chi trả.
• Phụ cấp chức vụ lãnh đạo sẽ bị bãi bỏ, vì chức danh lãnh đạo trong hệ thống chính trị sẽ được xếp lương theo chức vụ.
• Phụ cấp công tác đảng, đoàn thể chính trị - xã hội và phụ cấp công vụ cũng sẽ không còn, vì những khoản này đã được tính vào trong mức lương cơ bản.
• Phụ cấp độc hại, nguy hiểm sẽ không còn tách biệt mà sẽ được đưa vào phụ cấp theo nghề, bởi các yếu tố lao động độc hại đã được xem xét trong các nghề có yêu cầu điều kiện đặc biệt.

- Một điểm mới quan trọng trong cải cách là việc quy định phụ cấp theo phân loại đơn vị hành chính và đối với cán bộ không chuyên trách:

• Các đơn vị hành chính sẽ có chế độ phụ cấp theo phân loại cấp xã, cấp huyện và cấp tỉnh dựa trên các tiêu chí cụ thể.
• Đối với những người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn và tổ dân phố, sẽ thực hiện chế độ khoán quỹ phụ cấp hàng tháng, căn cứ trên tỷ lệ chi thường xuyên của UBND cấp xã. Ngoài ra, số lượng tối đa những người hoạt động không chuyên trách cũng sẽ được quy định chặt chẽ, bảo đảm chất lượng công việc mà họ thực hiện.

- Bắt đầu từ ngày 1/7/2024, theo Nghị quyết 27-NQ/TW và các quy định liên quan, hệ thống phụ cấp trong khu vực công sẽ được điều chỉnh và tinh gọn lại, với tổng cộng 9 loại phụ cấp chính thức được áp dụng. Những khoản phụ cấp này không chỉ đảm bảo tính hợp lý và công bằng mà còn phản ánh đúng sự đóng góp của người lao động trong từng lĩnh vực, nghề nghiệp, hay khu vực đặc thù. Cụ thể, 9 loại phụ cấp sẽ bao gồm:

• Phụ cấp kiêm nhiệm: Dành cho những cán bộ, công chức có trách nhiệm đảm nhận nhiều công việc cùng lúc, giúp đảm bảo sự linh hoạt và hiệu quả trong việc thực hiện các nhiệm vụ.
• Phụ cấp thâm niên vượt khung: Áp dụng đối với những người lao động có thời gian công tác lâu dài, vượt qua các khung lương quy định, như một hình thức ghi nhận sự cống hiến liên tục và dài hạn của họ trong công việc.
• Phụ cấp khu vực: Được cấp cho những khu vực có điều kiện lao động đặc biệt khó khăn, như vùng sâu, vùng xa, hay các khu vực có điều kiện sinh hoạt và làm việc khắc nghiệt, nhằm khuyến khích người lao động tiếp tục gắn bó và làm việc tại những nơi này.
• Phụ cấp trách nhiệm công việc: Trả cho những người đảm nhiệm các vị trí công việc có trách nhiệm cao, có tính chất quan trọng trong tổ chức, nhằm thúc đẩy họ hoàn thành tốt nhiệm vụ và cống hiến nhiều hơn.
• Phụ cấp lưu động: Được cấp cho những người có yêu cầu công tác thường xuyên hoặc di chuyển nhiều giữa các địa điểm làm việc, giúp họ giảm bớt gánh nặng chi phí liên quan đến công tác di chuyển.
• Phụ cấp ưu đãi theo nghề: Dành cho những công chức, viên chức làm việc trong các ngành, nghề có yếu tố lao động đặc biệt, như y tế, giáo dục, tư pháp, công an, quân đội, nhằm thể hiện sự ghi nhận xứng đáng đối với công việc đòi hỏi điều kiện làm việc khắc nghiệt.
• Phụ cấp công tác ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn: Áp dụng cho những người lao động làm việc tại các khu vực có mức sống thấp, điều kiện sinh hoạt khó khăn, nhằm khuyến khích và duy trì sự hiện diện của đội ngũ cán bộ, công chức tại các vùng này.
• Phụ cấp theo phân loại đơn vị hành chính và theo phân hạng đơn vị sự nghiệp công lập: Những khoản phụ cấp này giúp điều chỉnh đãi ngộ dựa trên các đặc điểm của từng cấp hành chính (xã, huyện, tỉnh) và các đơn vị sự nghiệp công lập, nhằm bảo đảm sự công bằng và phù hợp với đặc thù công việc tại mỗi đơn vị.
• Phụ cấp áp dụng riêng đối với lực lượng vũ trang: Được dành riêng cho các thành viên trong quân đội, công an và các lực lượng cơ yếu, là các công việc có tính chất đặc biệt quan trọng và nguy hiểm, cần được đãi ngộ một cách tương xứng với yêu cầu công việc và đóng góp của họ đối với an ninh, quốc phòng.

Với sự thay đổi này, hệ thống phụ cấp trong các cơ quan hành chính sẽ được tinh gọn, hợp lý hơn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc quản lý ngân sách và bảo đảm công bằng trong việc phân bổ quỹ lương, phụ cấp.

Như vậy, các khoản phụ cấp lương không chỉ là một phần trong cấu trúc thu nhập của người lao động mà còn là công cụ để điều chỉnh mức đãi ngộ, thúc đẩy năng suất lao động và bảo vệ quyền lợi của người lao động trong các điều kiện làm việc khác nhau. Những khoản phụ cấp này đảm bảo rằng mức thu nhập của người lao động phản ánh đúng với những khó khăn và yêu cầu mà công việc mang lại, đồng thời khuyến khích họ phát huy hết khả năng trong công việc.

3. Những vấn đề cần lưu ý khi áp dụng quy định về phụ cấp

Việc áp dụng quy định về phụ cấp lương không chỉ là một phần quan trọng trong việc xây dựng chế độ đãi ngộ hợp lý cho người lao động, mà còn đòi hỏi các cơ quan, tổ chức phải thực hiện đúng đắn và hiệu quả để tránh phát sinh sai sót hoặc mâu thuẫn. Dưới đây là các vấn đề cần lưu ý khi áp dụng quy định về phụ cấp.

- Việc xác định và chi trả phụ cấp phụ thuộc vào một số yếu tố quan trọng, cần được xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo tính chính xác và hợp lý:

• Điều kiện lao động và tính chất công việc: Các công việc có yêu cầu đặc thù về môi trường làm việc (như công việc trong môi trường độc hại, nguy hiểm, hay vùng sâu, vùng xa) cần phải được xác định rõ ràng để áp dụng phụ cấp phù hợp. Việc thiếu sót trong việc xác định điều kiện lao động sẽ dẫn đến việc chi trả phụ cấp không đầy đủ, không đúng đối tượng.
• Thâm niên công tác và trách nhiệm công việc: Các công việc có yêu cầu trách nhiệm cao hoặc các cán bộ công chức có thâm niên lâu dài sẽ cần được hưởng các khoản phụ cấp thâm niên hoặc phụ cấp trách nhiệm công việc. Điều này đòi hỏi việc theo dõi, cập nhật thâm niên và trách nhiệm công việc của từng người lao động một cách chính xác.
• Chế độ và chính sách của Nhà nước: Các phụ cấp cần được xác định dựa trên các quy định hiện hành của Nhà nước về tiền lương và đãi ngộ. Mỗi loại phụ cấp phải đảm bảo phù hợp với quy định chung của hệ thống pháp lý, tránh trường hợp áp dụng sai lệch hoặc không đồng bộ với các chính sách tiền lương quốc gia.
• Tính chất của từng đơn vị, cơ quan, tổ chức: Mỗi đơn vị, tổ chức có thể có đặc thù khác nhau, chẳng hạn như các cơ quan hành chính nhà nước, tổ chức sự nghiệp công lập hay các đơn vị lực lượng vũ trang, và các phụ cấp sẽ cần được áp dụng tùy theo đặc thù công việc và yêu cầu thực tế của từng đơn vị.

- Trong quá trình áp dụng các quy định về phụ cấp, có một số khó khăn và vướng mắc thường gặp mà các cơ quan, tổ chức cần chú ý:

• Khó khăn trong việc phân loại và xác định đối tượng hưởng phụ cấp: Việc phân loại công việc và xác định ai là đối tượng hưởng các loại phụ cấp có thể gặp khó khăn, đặc biệt trong các đơn vị có nhiều công việc mang tính chất kiêm nhiệm hoặc công việc thay đổi thường xuyên. Điều này dẫn đến việc dễ xảy ra sai sót khi xác định đối tượng hưởng phụ cấp, từ đó làm phát sinh mâu thuẫn trong chi trả.
• Tình trạng chi trả phụ cấp không đồng đều: Một số cơ quan, tổ chức có thể gặp khó khăn trong việc phân bổ quỹ phụ cấp sao cho công bằng giữa các cán bộ, công chức, đặc biệt là trong các khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn hoặc các đơn vị có tính chất công việc đặc thù. Điều này có thể tạo ra sự bất bình đẳng và gây mất lòng tin trong đội ngũ cán bộ, công chức.
• Thiếu sự đồng bộ trong việc thực hiện quy định: Một trong những vướng mắc lớn là thiếu sự đồng bộ trong việc áp dụng quy định về phụ cấp tại các địa phương và cơ quan khác nhau. Chế độ phụ cấp có thể không được thực hiện nhất quán giữa các đơn vị, dẫn đến tình trạng chênh lệch trong mức độ đãi ngộ giữa các vùng, các đơn vị trong cùng một hệ thống.
• Khó khăn trong việc điều chỉnh mức phụ cấp phù hợp: Việc điều chỉnh mức phụ cấp sao cho phù hợp với sự thay đổi của môi trường làm việc và tình hình kinh tế - xã hội không phải là một công việc đơn giản. Điều này đòi hỏi phải có sự linh hoạt và thường xuyên cập nhật các quy định của Nhà nước, đồng thời phải có sự tham gia của các bên liên quan trong việc đánh giá và điều chỉnh mức phụ cấp.

- Để thực hiện hiệu quả quy định về phụ cấp và khắc phục những khó khăn, vướng mắc trên, các cơ quan, tổ chức có thể tham khảo một số giải pháp sau:

• Xây dựng quy trình xác định đối tượng và mức phụ cấp rõ ràng: Các cơ quan cần xây dựng và thực hiện quy trình chi tiết, rõ ràng để xác định đối tượng được hưởng phụ cấp và mức phụ cấp tương ứng, dựa trên các tiêu chí cụ thể. Việc phân loại công việc, thâm niên công tác, điều kiện lao động cần được thực hiện một cách khoa học, minh bạch để tránh sai sót trong quá trình chi trả.
• Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức cho cán bộ phụ trách: Để đảm bảo việc thực hiện các quy định về phụ cấp diễn ra đúng đắn, các cán bộ phụ trách chi trả phụ cấp cần được đào tạo thường xuyên, hiểu rõ các quy định và chính sách mới. Điều này giúp tránh được tình trạng áp dụng sai lệch hoặc thiếu sót trong quá trình chi trả phụ cấp.
• Đảm bảo sự công bằng và đồng đều trong chi trả phụ cấp: Các cơ quan, đơn vị cần đảm bảo tính công bằng khi phân bổ quỹ phụ cấp, tránh tình trạng có sự phân biệt đối xử giữa các cán bộ, công chức, đặc biệt là trong các khu vực có điều kiện khó khăn. Việc chi trả phụ cấp phải dựa trên mức độ cống hiến, công việc đảm nhận và hoàn cảnh cụ thể của từng đối tượng.
• Xây dựng hệ thống giám sát và kiểm tra: Các cơ quan cần thiết lập một hệ thống giám sát và kiểm tra chặt chẽ quá trình chi trả phụ cấp để đảm bảo việc thực hiện quy định diễn ra minh bạch và đúng đắn. Các hoạt động kiểm tra định kỳ giúp phát hiện kịp thời các sai sót và điều chỉnh kịp thời, đảm bảo việc thực hiện quy định về phụ cấp không bị lạm dụng.
• Điều chỉnh phụ cấp theo từng giai đoạn: Các cơ quan, tổ chức cũng cần phải thường xuyên đánh giá và điều chỉnh các khoản phụ cấp để phù hợp với thực tế. Điều này có thể được thực hiện dựa trên các chỉ số kinh tế - xã hội và yêu cầu công việc, nhằm đảm bảo mức phụ cấp luôn đáp ứng được nhu cầu của người lao động và phù hợp với khả năng tài chính của tổ chức.

Việc áp dụng quy định về phụ cấp là một phần quan trọng trong việc xây dựng một hệ thống đãi ngộ công bằng và hiệu quả. Tuy nhiên, để thực hiện thành công, cần phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, quy trình rõ ràng và sự tham gia của các bên liên quan. Các giải pháp đã nêu sẽ giúp cải thiện quá trình chi trả phụ cấp, khắc phục các khó khăn và vướng mắc thường gặp, từ đó đảm bảo công bằng trong việc đãi ngộ người lao động và nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức.

Tham khảo: Xây dựng chế độ phụ cấp ưu đãi với giáo viên, nhân viên trường Phổ thông dân tộc nội trú

Liên hệ: 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ, tư vấn pháp luật nhanh chóng.