Tội cưỡng đoạt tài sản theo Điều 170 của Bộ luật Hình sự

1. Khái niệm và căn cứ pháp lý

Theo quy định tại Điều 170 của Bộ luật Hình sự năm 2015, tội cưỡng đoạt tài sản được hiểu là hành vi đe dọa hoặc sử dụng các phương tiện, thủ đoạn nhằm uy hiếp tinh thần của người khác với mục đích chiếm đoạt tài sản. Cụ thể, cưỡng đoạt tài sản không chỉ đơn thuần là hành động sử dụng vũ lực để chiếm đoạt của cải, mà còn bao gồm các hành vi đe dọa, ép buộc, hoặc sử dụng các phương thức khác để khiến nạn nhân phải giao nộp tài sản của mình dưới áp lực và sợ hãi.

Hành vi cưỡng đoạt tài sản có thể được thực hiện thông qua việc đe dọa sẽ gây tổn hại về thể chất, tinh thần, hoặc uy hiếp các quyền lợi hợp pháp của nạn nhân. Điều này không chỉ xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản mà còn gây ra nỗi sợ hãi và sự lo lắng không đáng có đối với nạn nhân. Tội phạm này thường có mục đích chính là chiếm đoạt tài sản một cách bất hợp pháp, thông qua các hình thức đe dọa hoặc áp lực, mà không cần phải sử dụng vũ lực trực tiếp.

Các hành vi cưỡng đoạt tài sản bao gồm việc đe dọa sẽ thực hiện hành động bạo lực, công khai xúc phạm danh dự, hoặc làm tổn hại đến các mối quan hệ cá nhân và xã hội của nạn nhân. Việc này không chỉ gây ra thiệt hại vật chất cho nạn nhân mà còn làm tổn thương đến tâm lý và tinh thần của họ. Do đó, việc phòng chống và xử lý tội cưỡng đoạt tài sản là cần thiết để bảo vệ quyền lợi của các cá nhân và duy trì trật tự xã hội.

2. Các yếu tố cấu thành tội phạm

Tội cưỡng đoạt tài sản được quy định tại Điều 170 Bộ luật Hình sự năm 2015, và nó bao gồm các hành vi đe dọa sử dụng vũ lực hoặc áp dụng các thủ đoạn khác để uy hiếp tinh thần nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác. Tội này được coi là một hành vi phạm tội nghiêm trọng, xâm phạm quyền sở hữu và an ninh tinh thần của nạn nhân.

- Về chủ thể của tội phạm: Chủ thể của tội cưỡng đoạt tài sản là bất kỳ cá nhân nào có đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Cụ thể:

+ Đối với hành vi phạm tội được quy định tại khoản 1 Điều 170 Bộ luật Hình sự 2015, chủ thể phải từ đủ 16 tuổi trở lên.

+ Đối với những trường hợp tội phạm được coi là rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, chủ thể có thể từ đủ 14 tuổi trở lên, với điều kiện là người đó có năng lực trách nhiệm hình sự.

- Về khách thể của tội phạm: Khách thể của tội cưỡng đoạt tài sản là quyền sở hữu tài sản của Nhà nước, tổ chức hoặc cá nhân, cũng như các quan hệ nhân thân bị xâm phạm. Tuy nhiên, trong tội phạm này, sự xâm phạm đối với quan hệ nhân thân chủ yếu liên quan đến sự uy hiếp tinh thần chứ không phải thiệt hại thể chất như thương tật hoặc tính mạng. Mục tiêu chính của tội phạm này là tạo ra áp lực tâm lý để buộc nạn nhân phải giao tài sản.

- Về mặt khách quan của tội phạm: Hành vi cưỡng đoạt tài sản bao gồm việc đe dọa sử dụng vũ lực hoặc áp dụng các thủ đoạn khác để uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản. Cụ thể:

+ Hành vi đe dọa dùng vũ lực: Được thực hiện khi người phạm tội thể hiện các hành động, cử chỉ hoặc lời nói nhằm gây ra cảm giác sợ hãi và tin rằng họ sẽ sử dụng bạo lực nếu không được đáp ứng yêu cầu chiếm đoạt tài sản.

+ Hành vi dùng thủ đoạn khác: Bao gồm các hành động đe dọa sẽ gây thiệt hại về tài sản, danh dự, uy tín hoặc các quyền lợi khác nếu nạn nhân không đồng ý giao tài sản.

+ Tội cưỡng đoạt tài sản được coi là hoàn thành ngay khi người phạm tội thực hiện hành vi đe dọa hoặc áp dụng thủ đoạn nhằm chiếm đoạt tài sản, không phụ thuộc vào việc tài sản có thực sự bị chiếm đoạt hay không.

- Về mặt chủ quan của tội phạm:

+ Lỗi: Tội cưỡng đoạt tài sản được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp. Điều này có nghĩa là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là trái pháp luật và mong muốn gây ra hậu quả xâm phạm quyền sở hữu tài sản của nạn nhân.

+ Mục đích: Mục đích chiếm đoạt tài sản là yếu tố bắt buộc và là điều kiện cấu thành cơ bản của tội phạm này. Người phạm tội phải có ý định chiếm đoạt tài sản của người khác thông qua hành vi đe dọa hoặc uy hiếp tinh thần.

3. Các hình thức cưỡng đoạt tài sản

Tội cưỡng đoạt tài sản có thể diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, tùy thuộc vào cách thức và phương tiện mà đối tượng phạm tội sử dụng. 

- Đe dọa trực tiếp người bị hại: Đây là hình thức cưỡng đoạt tài sản trong đó đối tượng phạm tội trực tiếp đe dọa người bị hại bằng các phương tiện như lời nói, hành động, hoặc cử chỉ. Đối tượng cưỡng đoạt có thể sử dụng sự đe dọa về bạo lực hoặc gây hại vật lý để ép buộc nạn nhân phải giao tài sản. Hành vi này thường bao gồm việc đối tượng rõ ràng và công khai thể hiện ý định sử dụng sức mạnh hoặc đe dọa sẽ gây ra thiệt hại cho nạn nhân nếu yêu cầu của họ không được đáp ứng.

- Đe dọa người thân, người quen của người bị hại: Trong trường hợp này, đối tượng phạm tội không đe dọa trực tiếp nạn nhân mà lại nhắm đến người thân hoặc bạn bè của nạn nhân để gây áp lực. Bằng cách đe dọa sẽ gây hại hoặc làm tổn thương những người mà nạn nhân quan tâm, đối tượng cưỡng đoạt tìm cách buộc nạn nhân phải nhượng bộ yêu cầu của mình.

- Đe dọa uy tín, danh dự của người bị hại: Đối tượng cưỡng đoạt có thể sử dụng các mối đe dọa liên quan đến việc tổn hại danh dự hoặc uy tín của nạn nhân. Hành vi này có thể bao gồm việc đe dọa công khai tiết lộ thông tin nhạy cảm, tung tin đồn xấu, hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến danh tiếng của nạn nhân để ép buộc họ phải giao tài sản.

- Sử dụng các công cụ công nghệ để thực hiện hành vi: Trong thời đại công nghệ thông tin phát triển, cưỡng đoạt tài sản qua các phương tiện điện tử trở nên phổ biến. Đối tượng phạm tội có thể sử dụng điện thoại, email, tin nhắn, mạng xã hội, hoặc các ứng dụng trò chuyện để đe dọa và yêu cầu tài sản từ nạn nhân. Hành vi này có thể bao gồm việc gửi các thông điệp đe dọa, tạo các tài khoản giả mạo hoặc sử dụng các kỹ thuật lừa đảo qua mạng để thực hiện hành vi cưỡng đoạt.

4. Các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

Trong quá trình xác định hình phạt đối với hành vi cưỡng đoạt tài sản, việc cân nhắc các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ là rất quan trọng. Những tình tiết này ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ nghiêm trọng của hình phạt và phản ánh mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội. Dưới đây là các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được quy định rõ ràng và có ảnh hưởng sâu sắc đến việc xét xử:

- Tình tiết tăng nặng:

+ Hành vi cưỡng đoạt tài sản từ những đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ em, người cao tuổi, hoặc người khuyết tật được xem là tình tiết tăng nặng. Điều này xuất phát từ việc những đối tượng này có khả năng tự bảo vệ bản thân yếu hơn và dễ bị tổn thương hơn, do đó, hành vi phạm tội đối với họ cần phải được xử lý nghiêm khắc hơn.

+ Khi hành vi cưỡng đoạt tài sản liên quan đến số lượng tài sản lớn, mức độ nghiêm trọng của tội phạm tăng lên. Việc chiếm đoạt số lượng lớn không chỉ thể hiện sự quyết tâm và quy mô của hành vi phạm tội mà còn gây thiệt hại lớn hơn cho nạn nhân và xã hội.

+ Hành vi cưỡng đoạt tài sản được thực hiện bởi các tổ chức tội phạm hoặc cá nhân với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và có hệ thống, thường xuyên thực hiện và có chiến lược rõ ràng, cũng là một tình tiết tăng nặng. Tính chất chuyên nghiệp của hành vi này cho thấy sự nghiêm trọng và tổ chức của tội phạm, từ đó yêu cầu hình phạt nặng hơn.

+ Nếu hành vi cưỡng đoạt tài sản gây ra hậu quả nghiêm trọng như tổn thất lớn về tài sản, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tinh thần của nạn nhân, hoặc gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho cộng đồng, điều này sẽ được coi là tình tiết tăng nặng. Hậu quả nghiêm trọng phản ánh mức độ tác động tiêu cực và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội.

- Tình tiết giảm nhẹ:

+ Khi người phạm tội cưỡng đoạt tài sản dưới áp lực hoặc sự ép buộc từ bên ngoài, tình tiết này có thể được xem xét để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Nếu có bằng chứng cho thấy người phạm tội hành động vì bị đe dọa hoặc cưỡng bức, điều này sẽ được cân nhắc trong quá trình xét xử.

+ Người phạm tội tỏ ra ăn năn hối cải và thành khẩn khai báo, hợp tác với cơ quan điều tra để làm rõ vụ án hoặc khắc phục hậu quả, có thể được xem xét để giảm nhẹ hình phạt. Sự thành khẩn và hối cải không chỉ thể hiện sự nhận thức về sai lầm của mình mà còn góp phần vào việc làm sáng tỏ vụ án và hỗ trợ trong quá trình điều tra.

5. Hình phạt đối với tội cưỡng đoạt tài sản

Theo quy định tại Điều 170 Bộ luật Hình sự năm 2015, tội cưỡng đoạt tài sản được xem là một hành vi phạm tội nghiêm trọng và có thể dẫn đến việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

- Theo Điều 170 Bộ luật Hình sự 2015, người phạm tội cưỡng đoạt tài sản sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự dựa trên mức độ nghiêm trọng và tính chất của hành vi. Cụ thể, hình phạt có thể dao động từ hình phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm. Tuy nhiên, trong những trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, mức án có thể lên đến tối đa 20 năm tù giam.

- Ngoài các hình phạt tù, người phạm tội cưỡng đoạt tài sản còn có thể phải đối mặt với các hình phạt bổ sung như phạt tiền. Cụ thể, mức phạt tiền có thể từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi. Đồng thời, Tòa án có thể quyết định tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản của người phạm tội, nhằm đảm bảo việc thực thi án phạt và khôi phục quyền lợi cho nạn nhân.

- Đối với những trường hợp cưỡng đoạt tài sản có tính chất nghiêm trọng, ví dụ như hành vi cưỡng đoạt với mức độ bạo lực cao, đe dọa đến tính mạng hoặc sức khỏe của nạn nhân, hoặc khi số lượng tài sản bị cưỡng đoạt lớn, thì hình phạt sẽ được áp dụng nghiêm khắc hơn. Những yếu tố này sẽ quyết định việc áp dụng mức hình phạt cao nhất theo quy định của pháp luật.

- Trong trường hợp người phạm tội tái phạm hoặc có hành vi phạm tội nhiều lần, mức hình phạt cũng sẽ được nâng cao tương ứng để phản ánh sự nghiêm trọng và mức độ nguy hiểm gia tăng của hành vi.

6. Ý nghĩa và tác hại của tội cưỡng đoạt tài sản

- Ý nghĩa:

+ Tội cưỡng đoạt tài sản, theo quy định pháp luật, đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ quyền sở hữu hợp pháp của công dân. Việc xử lý nghiêm các hành vi cưỡng đoạt tài sản nhằm đảm bảo rằng mọi người có thể sở hữu, sử dụng tài sản của mình một cách an toàn và không bị xâm phạm trái pháp luật. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi của cá nhân mà còn duy trì sự công bằng và trật tự trong xã hội.

+ Việc phòng chống tội cưỡng đoạt tài sản góp phần quan trọng trong việc duy trì trật tự xã hội và đảm bảo an toàn công cộng. Các hành vi cưỡng đoạt tài sản thường đi kèm với những hành động đe dọa, bạo lực và uy hiếp tinh thần, điều này làm xói mòn sự ổn định và hòa bình trong cộng đồng. Do đó, việc xử lý nghiêm minh các vụ án cưỡng đoạt tài sản giúp củng cố lòng tin của người dân vào hệ thống pháp luật và các cơ quan chức năng.

- Tác hại:

+ Tội cưỡng đoạt tài sản gây ra nỗi lo sợ và hoang mang trong cộng đồng. Những hành vi cưỡng đoạt không chỉ làm tổn hại về mặt vật chất mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần của nạn nhân. Sự lo lắng về khả năng bị đe dọa hoặc tấn công có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống và sự an tâm của người dân, từ đó làm giảm sự ổn định và an toàn trong xã hội.

+ Các hành vi cưỡng đoạt tài sản cũng có những tác động tiêu cực đến nền kinh tế và sự phát triển xã hội. Khi tài sản của cá nhân và tổ chức bị chiếm đoạt một cách trái pháp luật, điều này không chỉ làm giảm hiệu quả hoạt động kinh doanh mà còn tạo ra một môi trường đầu tư không an toàn. Sự thiếu an ninh tài chính và sự không chắc chắn trong việc bảo vệ tài sản có thể làm giảm sự tin tưởng của nhà đầu tư và doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế bền vững và toàn diện của quốc gia.

Ngoài ra, có thể tham khảo: Tội cướp tài sản và tội cưỡng đoạt tài sản giống nhau và khác nhau như thế nào. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.