Tội phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử

1. Khái niệm và đặc điểm của tội phạm

Phát tán chương trình tin học có tính năng gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử, thiết bị số được hiểu là hành vi cố ý lan truyền các phần mềm hoặc chương trình tin học có khả năng gây hại, nhằm mục đích xâm nhập và làm gián đoạn hoạt động bình thường của các thiết bị số. Các chương trình tin học này thường là các chương trình tự động hóa xử lý thông tin, có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực như sau:

- Gây ra hoạt động không bình thường cho thiết bị số: Các chương trình độc hại này có thể làm cho thiết bị số hoạt động không bình thường, chẳng hạn như làm chậm tốc độ xử lý, gây lỗi hệ thống, hoặc thậm chí làm cho thiết bị ngừng hoạt động hoàn toàn. Ví dụ: Virus máy tính có thể làm cho các ứng dụng mở chậm hoặc không mở được, làm cho hệ thống bị treo hoặc khởi động lại liên tục.

- Sao chép, sửa đổi, xóa bỏ thông tin lưu trữ trong thiết bị số: Chương trình độc hại có thể tự động sao chép dữ liệu từ thiết bị bị nhiễm sang các thiết bị khác hoặc gửi thông tin này đến một địa chỉ bên ngoài mà không được sự cho phép của người dùng. Các chương trình này có thể thay đổi hoặc làm sai lệch dữ liệu lưu trữ trong thiết bị, dẫn đến việc mất mát thông tin hoặc gây ra các lỗi trong dữ liệu. Một số chương trình độc hại có khả năng xóa dữ liệu lưu trữ trong thiết bị, gây mất mát nghiêm trọng về thông tin và ảnh hưởng đến hoạt động của người dùng hoặc tổ chức.

- Các tác động khác: Các chương trình độc hại có thể chiếm dụng tài nguyên hệ thống, làm cho các ứng dụng khác không thể hoạt động bình thường hoặc không thể hoạt động được. Chương trình độc hại có khả năng tự sao chép và lây lan qua mạng máy tính, mạng viễn thông, internet, gây ảnh hưởng đến nhiều thiết bị và hệ thống khác nhau.

Hành vi phát tán chương trình tin học có tính năng gây hại là một hành vi rất nguy hiểm, xâm phạm trực tiếp vào sự an toàn và bảo mật của các hệ thống máy tính, mạng viễn thông, và các thiết bị số. Hành vi này không chỉ gây thiệt hại về tài sản và dữ liệu mà còn làm gián đoạn các hoạt động quan trọng của cá nhân, tổ chức, và cả xã hội. Việc ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi này là rất cần thiết để bảo vệ an toàn thông tin và duy trì sự ổn định trong hoạt động của các hệ thống kỹ thuật số.

2. Các yếu tố cấu thành tội phạm

- Khách thể của tội phạm: Tội phạm này xâm phạm vào sự an toàn trong hoạt động của mạng máy tính điện tử. Máy tính điện tử được sử dụng để lưu trữ và xử lý các dữ liệu quan trọng và cần thiết trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Khi được kết nối mạng, các máy tính điện tử có thể chia sẻ và sử dụng dữ liệu phục vụ cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, quản lý nhà nước, kinh doanh, và nhiều hoạt động có ích khác. Hành vi tạo ra và lan truyền, phát tán các chương trình virus tin học xâm phạm trực tiếp vào sự an toàn và bảo mật của các hệ thống mạng máy tính điện tử, gây nguy hại đến các hoạt động liên quan và làm gián đoạn hoặc phá hoại chức năng của các hệ thống này.

- Mặt khách quan của tội phạm: Mặt khách quan của tội phạm này được thể hiện qua các hành vi sau:

+ Tạo ra và lan truyền, phát tán các chương trình virus qua mạng máy tính: Tạo ra chương trình virus: Là quá trình lập trình và phát triển các phần mềm độc hại có khả năng xâm nhập và phá hủy dữ liệu trong mạng máy tính. Hành vi này đòi hỏi kiến thức chuyên sâu về lập trình và hiểu biết về hệ thống mạng. Lan truyền và phát tán chương trình virus: Là việc cố ý đưa các chương trình virus vào mạng máy tính thông qua các phương thức khác nhau, chẳng hạn như qua email, trang web độc hại, hoặc phần mềm tải về. Hành vi này được thể hiện bằng hai hành động kế tiếp nhau: tạo ra và lan truyền, phát tán chương trình virus. Nếu chỉ tạo ra mà không lan truyền, phát tán thì không cấu thành tội phạm hình sự.

+ Gây rối loạn hoạt động, phong tỏa, hoặc làm biến dạng, làm hủy hoại các dữ liệu của máy tính bằng các phương thức khác: Sử dụng chương trình virus của người khác: Là việc lấy các chương trình virus đã có sẵn và sử dụng chúng để gây rối loạn, phong tỏa, hoặc làm biến dạng, hủy hoại dữ liệu của máy tính. Nhân bản virus đã có trong mạng: Là việc sao chép và phát tán các virus đã tồn tại trong mạng để tăng cường mức độ lây lan và phá hoại.

Hậu quả của hành vi này được thể hiện bằng việc gây ra rối loạn hoạt động, phong tỏa, hoặc làm biến dạng, hủy hoại các dữ liệu của máy tính. Thời điểm hoàn thành của tội phạm là khi các hậu quả này xảy ra. Khi xem xét cấu thành tội phạm này, cần xác định mối quan hệ nhân quả giữa hành vi tạo ra và cố ý lan truyền, phát tán các chương trình virus qua mạng máy tính hoặc bằng các phương thức khác với hậu quả gây rối loạn hoạt động, phong tỏa, hoặc làm biến dạng, hủy hoại các dữ liệu của máy tính. Nếu hành vi chưa gây ra các hậu quả trên, để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người có hành vi, họ phải đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt hành chính về hành vi này mà còn tiếp tục vi phạm.

- Mặt chủ quan của tội phạm: Tội phạm được thực hiện dưới hình thức lỗi cố ý, với động cơ và mục đích đa dạng, nhưng không phải là dấu hiệu bắt buộc. Điều này có nghĩa là hành vi có thể được thực hiện vì nhiều lý do khác nhau, nhưng sự cố ý trong việc gây ra hậu quả là yếu tố quan trọng nhất.

- Chủ thể của tội phạm: Tội phạm được thực hiện bởi những người đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi theo luật định. Thông thường, chủ thể là những người có trình độ chuyên môn về tin học như các chuyên gia, kỹ sư điện tử tin học, và những cá nhân có kiến thức chuyên sâu về công nghệ thông tin.

3. Tội phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử

Căn cứ theo khoản 1, điểm a khoản 2, khoản 4 Điều 286 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về tội phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử:

- Người nào cố ý phát tán chương trình tin học gây hại cho mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thuộc một trong các trường hợp sau đây, sẽ bị xử lý như sau: Bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm: Thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng; Gây thiệt hại từ 50.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng; Làm lây nhiễm từ 50 phương tiện điện tử đến dưới 200 phương tiện điện tử hoặc hệ thống thông tin có từ 50 người sử dụng đến dưới 200 người sử dụng; Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 07 năm: Có tổ chức: Hành vi có tổ chức nghĩa là tội phạm được thực hiện bởi một nhóm người có sự phân công, hợp tác chặt chẽ và có kế hoạch từ trước. Những người này có thể có chuyên môn cao về công nghệ thông tin và hiểu rõ cách thức lan truyền, phát tán các chương trình tin học gây hại một cách hiệu quả và khó bị phát hiện. Các hoạt động này thường có mục đích lợi dụng những lỗ hổng bảo mật trong hệ thống mạng để gây rối loạn, phong tỏa, hoặc làm hủy hoại các dữ liệu và thiết bị.

- Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm. Bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng: Đây là các khoản phạt bổ sung nhằm tăng cường tính răn đe và ngăn chặn các hành vi vi phạm tương tự trong tương lai. Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm: Các biện pháp này được áp dụng để ngăn chặn người phạm tội tái phạm hoặc sử dụng vị trí, nghề nghiệp của mình để thực hiện hành vi tương tự trong tương lai.

Theo đó, người phạm tội phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử, nếu phạm tội có tổ chức, sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 07 năm. Đồng thời, người phạm tội còn có thể bị áp dụng các hình phạt bổ sung như phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm. Các hình phạt này nhằm bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, đồng thời bảo vệ an toàn cho các hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, và phương tiện điện tử.

Ngoài ra, quý bạn đọc có thể tham khảo thêm bài viết Phát tán chương trình gây hại cho mạng máy tính có phải tấn công mạng? Nếu có bất cứ vấn đề pháp lý nào cần hỗ trợ, vui lòng liên hệ tới bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua số điện thoại: 1900.6162 hoặc gửi yêu cầu trực tiếp tới địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn. Trân trọng!