Tác giả:: Mục lục bài viết
1. Điều kiện bồi thường về cây trồng khi Nhà nước thu hồi đất?
Theo quy định tại Điều 88 Luật Đất đai năm 2013 (thay thế bởi: Luật đất đai năm 2024), nhà nước sẽ cung cấp bồi thường đất và tài sản trên đất theo nguyên tắc cụ thể. Vì vậy, để có thể nhận được bồi thường từ nhà nước, cây trồng phải đáp ứng các yêu cầu sau:
Thứ nhất, cây trồng phải được tuân thủ quy định pháp luật. Theo Điều 6 và Điều 92 của Luật Đất đai năm 2013, cây trồng chỉ được coi là hợp pháp khi thỏa mãn 3 yếu tố sau đây:
- Cây trồng phải được trồng trên đất sử dụng đúng mục đích.
- Cây được trồng trước khi có kế hoạch, quyết định thu hồi đất;
- Đúng quy hoạch, đúng kế hoạch sử dụng đất của cấp huyện.
Thứ hai, cây trồng đó đã gánh chịu những thiệt hại do việc thu hồi đất của Nhà nước. Nói cách khác, hoạt động thu hồi đất chính là nguyên nhân gây ra trực tiếp những thiệt hại cho cây trồng. Thiệt hại này là hậu quả trực tiếp của hoạt động thu hồi. Có mối quan hệ nhân quả giữa hai vấn đề này.
2. Nên trồng cây gì để được đền bù cao nhất khi Nhà nước thu hồi đất?
Khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất mà người sử dụng đất bị thiệt hại về tài sản do quá trình bồi thường gây ra thì được Nhà nước tiến hành bồi thường.
Theo nguyên tắc đền bù cây trồng khi thu hồi đất được quy định cụ thể tại Điều 90 Luật Đất đai năm 2013 như sau:
- Bồi thường với cây trồng hằng năm:
- Mức bồi thường được tính theo giá trị sản lượng của vụ thu hoạch.
- Giá trị sản lượng của vụ thu hoạch được tính theo năng suất của vụ cao nhất trong 03 năm trước liền kề của cây trồng chính tại địa phương và giá trung bình tại thời điểm thu hồi đất.
- Bồi thường với cây trồng lâu năm:
- Mức bồi thường được tính theo giá trị sẵn có của vườn cây lâu năm theo khung giá ở địa phương vào thời điểm thu hồi đất mà không bao gồm giá trị quyền sử dụng đất.
- Ngoài việc bồi thường đối với đất (nếu đủ điều kiện được bồi thường) thì còn được bồi thường đối với cây trồng lâu năm bị thiệt hại. Mỗi địa phương giá của vườn cây lâu năm tại ở từng thời điểm là khác nhau.
- Bồi thường với cây trồng có thể di chuyển đến nơi khác:
- Trường hợp cây trồng chưa thu hoạch nhưng có thể di chuyển đến nơi khác thì sẽ được bồi thường phí di chuyển và thiệt hại thực tế do phải di chuyển, phải trồng lại.
- Thông thường việc bồi thường với cây trồng có thể di chuyển đến nơi khác áp dụng với các loại cây trồng lâu năm.
- Bồi thường về rừng:
- Đối với cây rừng trồng bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, cây rừng tự nhiên giao cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trồng, quản lý, chăm sóc, bảo vệ thì bồi thường theo giá trị thiệt hại thực tế của vườn cây.
- Theo nguyên tắc trên, có thể thấy trong tất cả các loại cây trồng, cây trồng lâu năm là loại cây được tính giá trị đền bù “có lợi” nhất đặc biệt là cây ăn quả.
Điều này được thể hiện rất rõ trong các quyết định về mức bồi thường cây trồng khi thi hồi đất được UBND cấp tỉnh tại các địa phương ban hành. Cụ thể có thể kể đến:
- Quyết định số 03/2020/QĐ-UBND tỉnh Hưng Yên về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Hưng Yên: Cây lâu năm được tính theo giá trị hiện có của vườn cây.
Nếu cây mới đầu tư: Bồi thường chi phí mua cây, chi phí khác và công chăm sóc. Cây lâu năm trong vụ thu hoạch: tính bồi thường theo đường kính gốc hoặc đường kính tán lá. Đối với cây phải chặt bỏ: bồi thường chi phí chặt hạ.
- Quyết định 10/2017/QĐ-UBND Thành phố Hà Nội về các nội dung thuộc thẩm quyền của UBND thành phố về bồi thường, hỗ trợ, và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn TP Hà Nội;
- Quyết định 05/2021/QĐ-UBND của UBND Thành phố Đà Nẵng về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.
Ví dụ: Các cây: Chanh, Cam, Quýt, Bưởi: Nếu có quả – 300.000 đồng/1 cây. Chưa có quả: 250.000 đồng/1 cây. Cây mới trồng 1- 2 năm: 117.000 đồng/1 cây. Cây con: 10.000 đồng/1 cây….
Như vậy, căn cứ vào bảng giá đền bù thiệt hại đối với cây trồng khi thu hồi đất, có thể kể đến một số loại cây trồng có giá đền bù cao nhất như sau:
- Cây ăn quả cây công nghiệp lâu năm: cây vải, cây táo, mận, nhãn, lê, lựu, vú sữa, chanh…
- Cây trồng thời vụ: củ mì, khoai, mía, đậu, rau, lứa nước…
- Cây lâu năm: xoan, tre, bạch đàn, nứa…
- Cây hoa, cây cảnh.
3. Xác định cây hàng năm khi nhà nước thu hồi đất
Luật Đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn đã quy định việc bồi thường cây trồng bao gồm cây lâu năm và cây hàng năm. Trong đó, tại khoản 8 Điều 2 Nghị định số 35/2015/NĐ-CP, ngày 13/04/2015 của Chính phủ, về quản lý, sử dụng đất trồng lúa quy định: “Cây hàng năm được hiểu là loại cây được gieo trồng, cho thu hoạch và kết thúc chu kỳ sản xuất trong thời gian không quá 01 năm, kể cả cây hàng năm lưu gốc để thu hoạch không quá 05 năm”. Khi đó, căn cứ vào Thông tư số 28/2014/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường để phân loại, cây hằng năm sẽ bao gồm các loại cây có thời gian sinh trưởng từ khi gieo trồng tới khi thu hoạch không quá một năm. Các quy định trên phát sinh một số vấn đề như sau:
- Vấn đề xác định thời điểm gieo trồng đến vụ thu hoạch. Cơ sở nhận định thời điểm gieo trồng đến vụ thu hoạch trong trường hợp này được căn cứ là thu hoạch lần đầu hay lần cuối trong vòng đời sinh trưởng của cây; điều này chưa được quy định cụ thể. Để làm rõ vấn đề này tác giả xin dẫn chứng ở loài cây đu đủ “vụ thu hoạch” đầu tiên của cây là khoảng 7-9 tháng chăm sóc, vụ thu hoạch cuối cùng của cây rơi vào thời điểm từ 2-3 năm. Do đó, nếu căn cứ vào vụ thu hoạch đầu tiên thì cây đu đủ thuộc giống cây hàng năm. Tuy nhiên, nếu căn cứ vào vụ cuối cùng thì cây đu đủ thuộc giống cây lâu năm.
Do đó, việc bổ sung, sửa đổi các văn bản hướng dẫn cho vấn đề vụ thu hoạch của cây là điều tất yếu trong giai đoạn hiện nay.
- Khó khăn trong việc xác định thời điểm “kết thúc chu kỳ sản xuất”. Quá trình xác định vòng đời sinh trưởng của cây cũng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, có thể kể đến việc xác định “chu kỳ sản xuất” một phần do người trồng quyết định, cho thu hoạch sau 8 tháng tuổi, tuy nhiên khoai mì lại có thời gian sinh trưởng lên đến hơn 3 năm. Như vậy, có thể thấy chu kỳ sản xuất trong một số điều kiện nhất định có thể hiểu là giai đoạn người trồng đạt được mục đích ban đầu đề ra, tùy thuộc vào ý chí người canh tác, điều này dẫn đến việc xác định chu kỳ sản xuất của cây còn gặp không ít vướng mắc.
Đối với cây hàng năm, mức bồi thường được tính bằng giá trị sản lượng của vụ thu hoạch chưa mang tính hợp lý. Việc bồi thường được tính bằng giá trị sản lượng của vụ thu hoạch là quá thấp, không đảm bảo được quyền lợi của người nông dân. Khi so sánh với nguyên tắc bồi thường cây trồng có thể nhận thấy cây cối, hoa màu bị ảnh hưởng do thu hồi đất, bất kể tình trạng sở hữu thì sẽ được bồi thường đầy đủ chi phí thay thế. Khi đó, chi phí thay thế là giá trị đủ để thay thế tài sản bị mất và trang trải đủ các chi phí giao dịch và những mất mát.
Từ đó, các cơ quan có thẩm quyền cần cân nhắc tính toán lại mức bồi thường, có thể là tương đương với một phần lợi nhuận trong sản lượng thu hoạch của cả thời gian mà người sử dụng đất đã được giao đất thì mới đảm bảo được cuộc sống sau này.
Như vậy trên đây là toàn bộ thông tin mà Công ty Luật Minh Khuê muốn gửi đến quý khách mang tính tham khảo. Nếu quý khách còn vướng mắc về vấn đề trên hoặc mọi vấn đề pháp lý khác, quý khách hãy vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua Luật sư tư vấn pháp luật đất đai trực tuyến theo số điện thoại 19006162 để được Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài kịp thời hỗ trợ và giải đáp mọi thắc mắc.
Nếu quý khách cần báo giá dịch vụ pháp lý thì quý khách có thể gửi yêu cầu báo phí dịch vụ đến địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn để nhận được thông tin sớm nhất! Rất mong nhận được sự hợp tác và tin tưởng của quý khách! Luật Minh Khuê xin trân trọng cảm ơn!
